Effectieve feedback in het onderwijs

Wat is feedback?

Feedback is het geven van informatie over de vergelijking tussen een geobserveerde prestatie en de norm met het doel om de prestatie te verbeteren. Ook moet feedback gefocust zijn op wat goed gaat en deze handhaven. Makkelijk gezegd kan feedback beschreven worden als commentaar dat we geven op iemands gedrag of houding. Hierin verschilt feedback van kritiek in de zin dat het over een prestatie of gedrag gaat dat veranderbaar is. (bron: wij-leren.nl)

Effectieve feedback in het onderwijs

Je bent de hele dag bezig om je leerlingen feedback te geven. Maar zelf? Hoe vaak geef jij collega’s feedback? Hoe vaak krijg jij zelf feedback? Dat valt misschien tegen. Er zijn leraren die maandenlang van niemand iets horen. Als jij weinig feedback krijgt, dan mis je echt wat. Je staat er dan alleen voor in je klas, je werkt niet samen aan beter onderwijs. Alleen staan als leraar? Daar is jouw vak te moeilijk voor. We hebben allemaal hulp van collega’s nodig en zij die van jou. Goede feedback is daarom onmisbaar.

Wat is het belang van goede feedback?

Er zijn twee redenen waarom goede feedback zo belangrijk is: je wordt er beter van als leraar én als team.

Voor jou als leraar om nog sterker te worden.
Feedback in het lerarenteam is een essentieel onderdeel van de dialoog over het verbeteren van het onderwijs. Wil jij je als leraar verbeteren? Dan heb je informatie nodig over het effect van jouw handelen op je leerlingen en op het team waar je in werkt. Je wordt bewust van je bekwaamheden, maar je ziet ook verbetermogelijkheden. Over die verbeterpunten wil je op een prettige manier met je collega’s van gedachten wisselen: ‘hoe kan ik het nog beter doen’?
Voor een goede samenwerking in je team.
Als je met je collega’s in gesprek gaat over mogelijke verbeteringen, dan word je beter als leraar en hebben je leerlingen daar plezier van. Maar er gebeurt ook iets anders: de relatie met je collega’s verdiept. Je werkt als professionals samen, je staat er in je klas niet alleen voor, zij zijn ervoor om je te helpen. En jij hen.

Wat maakt feedback geven en ontvangen zo lastig is?

ls feedback zo belangrijk is, wat maakt dan dat we er toch zo huiverig voor zijn? Dit horen we vaak:

Ongevraagde ‘feedback’.
Een schoolleider komt ‘gewoon’ even vertellen wat hij of zij vindt van wat er in je les gebeurd is. Dit heeft niets met feedback te maken, maar met beoordelen. Wanneer dit onder de noemer ‘feedback’ gebeurt, krijgt feedback al heel snel een vieze bijsmaak.
Je collega komt met oordelen.
We hebben allemaal meningen over wat een goede les is. Je krijgt geen dialoog als je collega jouw les bezoekt met zijn of haar mening voorop: ‘Ik zou het zo niet doen’ of ‘ik vond dat je dat deel niet zo goed deed’. Met zulke oordelen kun jij niet zoveel. Jij hebt immers je eigen mening over wat een goede les is.
Je weet niet wat je kunt verwachten.
Als je daar geen afspraken over hebt dan kan het alle kanten opgaan. Gaat je collega iets delen waar jij wat aan hebt of over een willekeurig onderdeel van je les. Hoe gaat je collega die feedback met je delen? Als je dat niet van tevoren, weet maakt dat onzeker.

Dat waren enkele redenen waarom feedback in de praktijk op school vaak niet wordt gegeven. Het voelt onveilig en je hebt er weinig aan.

Hoe kun je wél op een effectieve en prettige manier feedback geven?

Hieronder volgen drie tips over effectief feedback geven en we sluiten af met hoe je hier stap voor stap mee kunt starten.

Tip 1 – Focus op het effect dat een leraar heeft op leerlingen, niet op het gedrag van de leraar
Tip 2 – Kijk altijd gericht, op basis van een leervraag
Tip 3 – Gebruik in de school allemaal hetzelfde stramien voor feedback

FIGUUR 1: Feedbackmodel

Tip 1. Focus op het effect dat een leraar heeft op leerlingen, niet op het gedrag van de leraar

Veel leraren hebben geleerd om feedback te geven met ‘tips’ en ‘tops’ of met het ‘sandwich’-model: eerst een goed punt, dan een verbeterpunt en afsluiten met een verbeterpunt. Zo feedback geven focust op dingen die een leraar goed én fout doet.
Je voelt de onveiligheid al het gesprek insluipen. ‘Hier komt kritiek aan, laat ik mijn ‘ja, maar’ alvast maar in de aanslag houden!’

Er is een veel effectievere manier om feedback te geven. Waar je helemaal niet praat over goed of fout. Maar over het effect dat een leraar heeft op leerlingen. Daar is elke leraar geïnteresseerd in! Hoe doe je dat? Laten we een voorbeeld geven van een eigen ervaring.

Ik was in de klas bij een leraar op een middelbare school, hij gaf een les over filosofen. Niet zomaar een leraar, een half jaar later zou hij de erkenning ‘Leraar van het Jaar’ krijgen. Je zou denken dat hem feedback geven best lastig zou zijn, wat kan zo’n leraar nog beter doen?

Wat zag ik? Hij gaf zijn leerlingen na de instructie een opdracht ‘ga dit in tweetallen uitwerken, je hebt 10 minuten’. Wat deed ik in die 10 minuten? Ik keek naar de tweetallen: welke werkten als duo, welke werkten naast elkaar maar niet met elkaar aan de opdracht. Dit is wat ik hem teruggaf na de les:

‘Ik zag dat je leerlingen de opdracht gaf in duo’s te werken? (= observatie over gedrag leraar)

‘Wat ik zag was dat er 7 duo’s waren die samenwerkten en 16 leerlingen die naast elkaar zaten maar als eenlingen werkten aan de opdracht’ (= effect op de leerlingen)

Daarna hield ik mijn mond. Hij was verbaasd, dit had hij zelf niet gemerkt. Maar hij kon er wel wat mee. Wat? Geen idee, maar toen ik hem 9 maanden later weer eens tegenkwam kon hij zich de feedback nog goed herinneren.

Wat is de kern van deze manier van feedback geven? Je oordeelt niet, je vertelt een objectieve waarneming. En wat is daarvan het effect: de ontvanger van de feedback is rustig en luistert. Vaak denken we dat we op deze manier feedback geven. Maar weet je dat echt zeker? Hoe begin je jouw zin? Als je begint met ‘ik vind…’ dan ben je aan het oordelen….ook al volgt er iets positiefs.

Tip 2. Kijk altijd gericht, op basis van een leervraag

Als iemand jouw les binnenkomt en je weet niet waar die persoon naar gaat kijken, hoe voelt dat? Je hebt geen idee wat je straks gaat horen. En als we het omdraaien en jij de les van een ander in gaat: waar ga je dan naar kijken? In een les gebeurt zoveel tegelijk dat ‘zomaar’ kijken niet veel oplevert. Er wordt dan vaak alleen gekeken naar het handelen van leraren en niet naar het effect op leerlingen. Je ziet veel meer als je gericht kijkt.

Maar, waar kijk je dan naar? Simpel, dat spreek je van tevoren samen af: wat is de leervraag? Als je dan op bezoek gaat bij een collega dan weet je wat hij of zij wil leren. Omgekeerd, als jij een collega op bezoek krijgt dan vertel je hem of haar van tevoren waar je wilt dat de ander naar kijkt en feedback op geeft. Voordeel? Je geeft en krijgt veel gerichtere feedback op punten die jij of je collega belangrijk vindt. Dat voelt veel fijner én is effectiever.

Tip 3. Gebruik in de school allemaal hetzelfde stramien voor feedback

Je schoolleider komt langs voor een lesbezoek in het kader van de jaarlijkse beoordeling, een collega wil nog wat met je delen, je windt je op over wat je laatst hoorde van een leerling en gaat daar zeker nog wat over zeggen tegen de collega waar het om gaat. Ondertussen heb je het allemaal hartstikke druk en voor je het weet floept er een ‘Ik vind’ uit. Oordelen zijn zo gegeven, verdedigingslinies gaan omhoog, klasdeuren sluiten zich.

Om dat te voorkomen heb je afspraken nodig. Afspraken over een vast stramien waarmee jullie feedback geven. Dat voorkomt dat oordelen worden uitgesproken. Het geeft duidelijkheid over wat je kunt verwachten als iemand anders jou feedback geeft.

Hoe zou zo’n stramien eruit kunnen zien? Ons stramien bestaat uit vier simpele stappen en beschrijft zowel wat de feedbackgever als de ontvanger doet:

De feedbackgever deelt een feitelijke observatie over het handelen van de leraar. ‘Ik zag je ‘.. doen? De ontvanger luistert.
De feedbackgever beschrijft het effect dat dit handelen had op de leerlingen (of iemand anders). De ontvanger blijft rustig luisteren.
De feedbackgever pauzeert, de ontvanger kan verduidelijkende vragen stellen. De feedbackgever kan vragen: ‘was je hiervan bewust?’ of ‘was dit je intentie?’
Daarna ga je samen in dialoog. Wat was het doel of intentie? Hoe zou je dat de volgende keer nog beter kunnen bereiken? En na afloop bedankt de ontvanger de gever voor de feedback.

Wat bereik je als je samen met een vast stramien werkt? Je weet wat je kunt verwachten, dat creëert veiligheid. Het biedt ook een gemeenschappelijke taal op school.

Aan de slag met de tips? Begin klein en veilig en bouw effectieve feedback stap voor stap uit

Rome is niet in een dag gebouwd. Een cultuur op school waarin feedback geven en krijgen een alledaags proces is, bouw je op in kleine stappen. Zo’n kleine stap is bijvoorbeeld iemand kiezen waar je je comfortabel bij voelt. Om onderling lesbezoek en feedback mee uit te proberen. Veel plezier samen!