Wat is het verbeterbord?

Het werken met een verbeterbord is een gestructureerde en visuele manier om efficiënt en effectief te overleggen over onderwijsverbeteringen. Op het verbeterbord worden gerichte, door het team opgestelde doelen en acties in beeld gebracht. Hierdoor wordt het eigenaarschap en de betrokkenheid van leraren verhoogd wat leidt tot nog beter onderwijs en onderlinge saamhorigheid. Tijdens een korte, staande bordsessie van 15 minuten loopt men de verschillende onderdelen van het verbeterbord langs. Na de bordsessies volgt een werksessie waarin men samen de acties uitwerkt.

Het verbeterbord komt oorspronkelijk niet uit het onderwijs. Het komt bij de autofabrikant Toyota in Japan vandaan en het heeft in de afgelopen 50 jaar een tocht gemaakt naar talloze bedrijven, ziekenhuizen en scholen in de hele wereld waaronder honderden scholen in Nederland. Eigenlijk is het een simpel whiteboard met een vaste indeling die in de lerarenkamer hangt.

Wat doe je met dat bord? Je gebruikt het voor een wekelijkse ‘bordsessie’ met een groep leraren van maximaal 10 personen (dus een groot schoolteam wordt opgesplitst in meerdere teams met ieder een eigen verbeterbord). Zo’n bordsessie duurt niet langer dan 15 minuten en vervangt op veel scholen de lange teamvergaderingen. Aansluitend is er nog een werksessie waarin het team samen werkt aan nog beter onderwijs.

Wat doet een team tijdens zo’n bordsessie? Vijf dingen: 

1. Check-in: men begint met de smileys: hoe voel je je? Wie wil daar wat over delen?
2. Successen: vervolgens benoemt men successen: wat heb je de afgelopen week bereikt? Wat heb je gedaan om tot dat succes te komen?
3. Leerlingdoelen: vervolgens bespreekt men de leerlingdoelen: wat willen we de komende 4 tot 6 weken bereiken voor onze leerlingen of studenten? Elk van deze doelen begint met ‘De leerlingen kunnen…’ of ‘De leerlingen weten..’ of varianten daarop.
4. Leraar-acties: leerlingdoelen worden alleen maar behaald als men er actie op onderneemt: welke leraar gaat wat doen om de leerlingdoelen te realiseren? En wanneer is dat klaar?
5. Planning: tenslotte bespreekt men de planning voor de komende week bijvoorbeeld: welke leraren gaan samen (delen van) lessen voorbereiden en wie gaat bij welke collega op lesbezoek en geeft dan feedback?

Na zo’n bordsessie gaat het team met elkaar aan de slag in een werksessie. Daar is in ieder geval één uur tijd voor vrijgemaakt. In dat uur praat men dus niet over het verbeteren van onderwijs maar gaan de leraren ermee aan de slag. Is het leerlingdoel op het bord ‘De leerlingen kunnen bij rekenen over 6 weken zelf hun ontwikkelingsachterstand wegwerken’, dan gaan leraren bijvoorbeeld met elkaar de lessen zó vormgeven, dat de leerlingen zich stap voor stap dat zelfstandig wegwerken eigen kan maken.

Wat heb je aan zo'n bordsessie?

Een ‘bordsessie’ wordt door heel veel teams ervaren als een warme en effectieve manier van overleggen. Dat verklaart waarom de teams in bedrijven, ziekenhuizen en op scholen die ermee beginnen, er niet meer mee stoppen. Maar waarom is dat zo? 

• Een sterker teamgevoel. De bordsessie start met een korte check-in: ‘Hoe voel je je vandaag?’ Als je elkaar vertrouwt dan zeg je niet alleen maar ‘goed, ja, prima hoor’, maar dan deel je echt hoe je je voelt, ook als het niet goed met je gaat. Als je wilt, kun je nog kort aangeven waarom je je voelt zoals je hebt aangegeven maar dat hoeft niet. De check-in zorgt ervoor dat collega’s zich meer gezien voelen.
• Successen worden gevierd. De volgende stap is het benoemen van successen. Er gaat zoveel goed in het onderwijs! Dat vergeten we vaak. Goed om daar wekelijks bij stil te staan. Van de successen die je deelt kun je leren, ze geven plezier en sterken het team om samen door te gaan met het verbeteren van het onderwijs.
• Meer overzicht en elkaar helpen. Als je wekelijks met elkaar bij het bord staat krijg je een goed idee van waar iedereen mee bezig is: problemen, successen, gevoelens, acties, enz. Als je dat overzicht hebt kun je elkaar makkelijker helpen of hulp krijgen.
• Meer focus en slagkracht. Op het bord passen maximaal twee of drie doelen. Dat is minder dan de waslijst van punten waar scholen normaal mee bezig zijn. En met die paar doelen ga je aan de slag. Een schoolleider die met de bordsessie startte zei het als volgt: ‘ik was eerst bang dat we minder zouden doen, maar we bereiken juist meer’.
• Het gesprek gaat weer over onderwijs. Bij het bord gaat het gesprek over onderwijs, niet over organisatorische zaken. Dat komt omdat de doelen op het verbeterbord leerlinggericht zijn: wat willen we met onze leerlingen bereiken? En daar gaat het gesprek over. Een veel gehoorde quote na een jaar werken met deze borden is ‘we hebben het weer over onderwijs’.
• Iedereen doet mee. Achter de leerlingdoelen staan leraaracties. In ieder geval van leraren die hun vinger opsteken en zeggen ‘daar wil ik mee aan de slag’. Wat als iemands naam er nooit of zelden tussen staat, of als iemands acties nooit af zijn? Dan gaat het team met hem of haar in gesprek om diegene te helpen.

Daar blijft het niet bij. Op scholen die starten met verbeterborden zie je al snel andere borden verschijnen omdat het werkt om zaken visueel te maken. Bijvoorbeeld scrumborden voor organisatorische zaken of verbeterborden voor in de klas. Niet omdat dat moet, maar omdat leraren ervaren dat deze manier van werken hen helpt. 

Klinkt als een eitje, is het dat ook?

Whiteboard kopen, ophangen en klaar is Kees. Helaas, was het maar zo makkelijk. Het bord is enkel een middel om het doel van een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’ te bereiken. Iedereen met een beetje ervaring weet dat het veranderen van een cultuur een enorme klus is. Drie voorbeelden van problemen die je moet overwinnen om bordsessies een effectief onderdeel te laten zijn van jullie verbetercultuur op school: 

• Vertrouwen opbouwen. Je creëert niet een-twee-drie het vertrouwen in je team om je gevoelens met elkaar te delen of zichtbaar te maken waar jullie mee bezig zijn en of dat lukt. Of te laten zien of jij je acties wel uitvoert. Dat vergt vertrouwen in elkaar.
• Vaardigheden. Behalve vertrouwen moet je ook vaardigheden hebben. Hoe leid je zo’n bordsessie? Hoe geef je daarbij feedback aan elkaar? Hoe houd je elkaar scherp, bijvoorbeeld met op tijd komen en je acties uitvoeren? Hoe stel je doelen die klein, concreet en meetbaar zijn? Dat blijkt in de praktijk enorm lastig te zijn. En dat leer je niet uit een boekje, dat leer je door te doen met coaching ‘on the job’.
• Tijd om met de acties aan de slag te gaan. Een bordsessie zelf duurt maar een kwartiertje. Het is van belang dat deze iedere week plaats vindt, anders zakt de ritmiek weg en verwatert de focus op de doelen. En daarnaast moet je na de bordsessie minstens een uur vrij roosteren voor het team om samen te werken aan verbeteracties of aan gezamenlijk lesontwerp. Het onderwijs verbeteren doe je niet in 15 minuten. Dat lukt alleen maar als je er samen serieus tijd voor neemt.

Het goede nieuws is, het werkt. Het werkt op een kleine 1.000 scholen in het basisonderwijs, middelbaar onderwijs en het mbo die op de leerkracht manier werken. En in talloze ziekenhuizen, bedrijven en andere instellingen. Zij zijn allemaal begonnen en hebben daarna hun weg gevonden. Dat gaat jullie vast ook lukken! 

En nu?

Wil je met het verbeterbord starten in je eigen team? Niet meer vergaderen over organisatorische zaken maar samen aan de slag met jullie lespraktijk? Nodig ons uit voor een gesprek op school. We helpen jullie graag op weg.