Hoe gebruik je als IKC de methodiek van leekracht om inhoudelijke samenwerking op te zetten?

Veel IKC’s hebben de wens om nog meer te halen uit de samenwerking tussen kinderopvang, voor- tussen- en naschoolse opvang, peuterspeelzaal en school. Denk aan minder ‘schotten’ tussen de verschillende voorzieningen zodat je kinderen een doorlopende pedagogische- en didactische lijn biedt. Hoe doe je dat? In dit artikel vertellen we hoe je als IKC de methodiek van leerkracht gebruikt om inhoudelijke samenwerking op te zetten. 

Iedereen die met kinderen werkt is het erover eens: we willen elk kind een goede basis meegeven. Of je nu wel of geen hoogopgeleide ouders hebt, een leerachterstand hebt of juist een heel snelle leerling bent. Onderwijs en goede begeleiding zijn daarbij sleutelwoorden. En daar ligt een kans voor IKC’s.  Als de verschillende voorzieningen écht gaan samenwerken dan kun je stap voor stap een afgestemde pedagogische- en didactische lijn neerzetten. Maar hoe? Leraren en pedagogisch medewerkers binnen een IKC hebben andere verantwoordelijkheden, verschillende arbeidsvoorwaarden en zien zichzelf meestal niet als één team. De afgelopen jaren zijn steeds meer IKC’s gaan werken met de methodiek van leerkracht. Juist om met alle voorzieningen binnen het IKC samen meerwaarde te creëren voor leerlingen. De lessen die we daarvan geleerd hebben, delen we graag. De instrumenten van leerkracht werken niet heel anders bij een IKC dan bij een ‘gewone’ school, maar er zijn wel extra aandachtspunten voordat je start én tijdens de uitvoering.

1. Voordat je begint: check en creëer de juiste voorwaarden

 Bij elke school die start met leerkracht, voeren we een intakegesprek om de startsituatie en de voorwaarden voor een goede deelname te bespreken. Bij een IKC zijn onderstaande punten daarbij extra belangrijk:

Voldoende draagvlak

Zien alle betrokken voorzieningen meerwaarde in het samenwerken als IKC? En hoe ziet wat hen betreft die meerwaarde er dan uit? Maak dit met elkaar zo concreet mogelijk. Bij elke betrokken voorziening binnen het IKC moet er uiteindelijk voldoende draagvlak zijn. Dat wil zeggen dat een meerderheid van elke voorziening enthousiast is.

Samenstelling teams 

Maak kleine, logische teams (6 tot 8 mensen). Sluit aan bij wat er is en wie er met wie te maken heeft als rechtstreekse collega’s. Dus ga geen pedagogische medewerkers van de crèche mixen met leraren uit de bovenbouw. De verbinding tussen de voorzieningen en het leren van elkaar gaat komen door de gezamenlijke thema’s waaraan jullie werken en de uitwisseling daarover, niet door de samenstelling van de teams. Elk team gaat in een periode van zo’n 6 tot 8 aan de slag met het verbeterthema van die periode en zet deze om naar doelen en acties op het verbeterbord.

Bespreek de huidige samenwerking

Besteed specifiek aandacht aan hoe de pedagogisch medewerkers en de leraren nu al samenwerken. Wat, op welk vlak dan ook, doen jullie al samen? Hoe loopt dat? Welke beelden hebben we van elkaar? Door dit eerst met elkaar te bespreken, voorkom je dat je uitgaat van allerlei aannames die wellicht niet kloppen en later in het proces gaan spelen. De huidige stand van zaken is je vertrekpunt, dus die moet helder en gedeeld zijn.

Inzet en facilitering van eigen coaches

In het leerkracht-programma werken we met coaches die teams begeleiden in het werken met de leerkracht-methodiek. Deze coaches komen uit de eigen organisatie. Zorg er bij een IKC voor dat zowel de leraren als de pedagogisch medewerkers een eigen collega als coach hebben. Dit zorgt voor gelijkwaardigheid. Want stel je laat een leraar het team van pedagogisch medewerkers coachen, dan kan dat leiden tot een gevoel van ‘we moeten mee met het proces van de school’. Deze verschillende coaches (afhankelijk van grootte van IKC en het aantal teams daarbinnen) vormen samen ook weer een team dat regelmatig het proces met elkaar bespreekt en van elkaar leert. Goede facilitering is hierbij echt belangrijk. De uren die de coaches hiervoor nodig hebben (ca. 4 uur per week), haal je niet uit het taakbeleid. 

2. Aandachtspunten tijdens de uitvoering van de leerkracht-methodiek

De leerkracht-methodiek is in eerste instantie bedacht voor scholen. Dat betekent dat de instrumenten en de aanpak daarop zijn ingericht. Zolang je voor ogen houdt wat het doel is van de methodiek (van elkaar leren zodat je samen kinderen steeds een beetje beter kunt begeleiden en onderwijzen), is deze vrij makkelijk te vertalen naar de context van een IKC. Neem onderstaande aandachtspunten daarin vooral mee:

Kies gezamenlijke thema’s 

Standaard beginnen we het leerkracht-schooljaar met een startdag met het hele team waarin er een jaarbord gemaakt wordt met een planning van de inhoudelijke verbeterthema’s waar het team dat schooljaar aan wil werken. Bij een IKC is dat nog net wat uitdagender, maar juist heel waardevol. Zorg ervoor dat je zoveel mogelijk gezamenlijke thema’s formuleert waar elke voorziening zich in kan vinden en dat schooljaar mee aan de slag kan. Dus als je 6 thema’s hebt (waar je per thema zo’n 6 tot 8 weken aan werkt), zijn er bijvoorbeeld minimaal 4 thema’s waar iedereen mee uit de voeten kan en eventueel 1 of 2 specifieke thema’s voor een bepaalde voorziening. Denk bij gezamenlijke verbeterthema’s aan onderwerpen zoals: stimuleren van lezen, didactisch handelen, welbevinden van kinderen, samenwerkend leren.  Vaak blijkt bij het doorpraten over thema’s, dat iedereen er iets mee kan, op maat gemaakt voor de eigen doelgroep.

Samenstelling teams

Maak kleine, logische teams (6 tot 8 mensen). Sluit aan bij wat er is en wie er met wie te maken heeft als rechtstreekse collega’s. Dus ga geen pedagogische medewerkers van de crèche mixen met leraren uit de bovenbouw. De verbinding tussen de voorzieningen en het leren van elkaar gaat komen door de gezamenlijke thema’s waaraan jullie werken en de uitwisseling daarover, niet door de samenstelling van de teams. Elk team gaat in een periode van zo’n 6 tot 8 aan de slag met het verbeterthema van die periode en zet deze om naar doelen en acties op het verbeterbord.

Verbindingssessies om uit te wisselen

De standaard verbeterritmiek is om elke week met je eigen team een bordsessie en aansluitend een werksessie te hebben. Dat blijft onveranderd. Waar je als IKC goed over na moet denken en ook inplannen, is hoe je een aantal keer per jaar een verbindingssessie organiseert om de verschillende teams bij elkaar te brengen en uit te wisselen. Wij kennen IKC’s die dat drie keer per jaar met het gehele team doen (waar de startdag er één van is) en daarnaast nog drie keer per jaar met een afvaardiging van elk team (omdat het anders wel lastig kan worden om het ingepland te krijgen gezien alle verschillende roosters). Dus in totaal zo’n zes keer zodat elke themaperiode samen afgerond wordt.

Borgen van verbeteringen

Wat we zien werken, is dat de geleerde lessen van een bepaald thema (bijvoorbeeld rondom ‘stimuleren van lezen’) in een verbeterkaart beschreven worden. Hierop staat kort en bondig (max 1 A4) wat voortaan de standaard wordt, indien nodig op maat gemaakt per doelgroep. Een soort ‘zo werken wij’ kaart, specifiek voor een bepaald thema. Denk aan afspraken zoals ‘we starten elke morgen op met stil- of voorlezen’. Deze kaarten kun je bij het jaarbord hangen zodat het onder de aandacht blijft. Volgens een afgesproken ritmiek pak je ze er af en toe weer bij, bespreekt of het nog werkt en wat er eventueel aangepast moet worden.

Aanpassing leerkracht-instrumenten 

Sommige leerkracht-instrumenten hebben een kleine aanpassing nodig voor de pedagogische medewerkers. Een leerlingarena organiseren met baby’s is niet handig, maar kan makkelijk vervangen worden door een ouderarena. En lesbezoek is anders als je samen op een peutergroep staat, maar daarmee ook juist weer makkelijker te organiseren: je bent toch al tegelijkertijd in de ruimte aanwezig. En lesbezoek en lesontwerp kun je ruim interpreteren: het gaat om het samen nadenken over je pedagogiek en/of didactiek bij een bepaalde activiteit. Dat is toepasbaar en nuttig voor iedereen in een IKC, of je nu met 1-jarigen of met 12-jarigen werkt.

Tot slot: kies je eigen vertrekpunt, wij denken graag mee

Ben je werkzaak binnen een IKC en wil je stappen in deze richting zetten? We denken graag met jullie mee. Ons motto is ‘Elke dag samen een beetje beter’. Dat ‘beetje’ houdt ook in dat je soms als IKC andere keuzes maakt en bijvoorbeeld eerst met de basisschool op deze manier gaat werken en dat later andere voorzieningen hierbij aansluiten. Of dat een afgeslankte vorm van de leerkracht-methodiek de juiste eerste stap is. Er zijn verschillende mogelijkheden om stap voor stap te werken aan een IKC die door samenwerking meer mogelijk maakt voor kinderen.