Wat is er mis met de huidige teamindelingen?
Op middelbare scholen werken docenten samen in secties. Sectieoverleg is perfect voor ontwikkeling van vakinhoud. Daarnaast zijn er werkgroepen, bijvoorbeeld voor onderwijsvernieuwing of juist voor praktische zaken. Wat echter vaak ontbreekt is een team dat verantwoordelijkheid neemt voor een groep leerlingen. Een docent ziet wekelijks zo’n 180 leerlingen aan zich voorbij trekken. Dat zijn er teveel om je écht verantwoordelijk voor te voelen. Ben je er dan met teams rond groepen leerlingen? Nee, want vervolgens heb je ook een structuur en ritmiek nodig waarin zo’n team gericht werkt aan het realiseren van doelen voor deze groep leerlingen. Als je zo’n teamindeling en bijbehorende ritmiek mist, dan zul je als docententeam ervaren dat je ondanks jullie harde werken toch te weinig resultaat boekt voor je leerlingen.

Kan dit wel in het onderwijs?
Het korte antwoord is ‘ja’. Ben van der Hilst, oud-schoolleider, promoveerde in 2019 met het proefschrift ‘Teamgericht organiseren in het onderwijs. Sturen op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier’. Hierin onderzoekt hij het werken in kleine teams van ongeveer zes tot acht leraren rond groepen van ongeveer honderd leerlingen. Deze zogenaamde onderwijsteams krijgen uitgebreide bevoegdheden om hun verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van een bepaalde groep leerlingen waar te maken. Zo werken leidt volgens Van der Hilst tot een professionele schoolorganisatie, waarin met plezier aan kwaliteitsverbetering wordt gewerkt en waar docenten echt de baas zijn van hun professionele praktijk. Hij laat in zijn onderzoek zien hoe je dit praktisch organiseert. 

Hoe kan ik hiermee aan de slag op mijn school? 
Als jullie ervaren dat je ondanks hard werken onvoldoende resultaat boekt met je leerlingen, dan is het tijd om je teamindeling en manier van samenwerken in die teams aan te pakken. Concreet betekent dit:

1. Maak een teamindeling rond groepen leerlingen

 Bij de indeling van teams zijn een aantal principes belangrijk: 

• Maak teams niet te groot en niet te klein. Zo’n 6 tot 8 personen is groot genoeg om diverse te zijn (verschillende vakken, verschillende type docenten) en klein genoeg zodat iedereen betrokken en actief is.
• Deel de teams in rond groepen van 80 tot 100 leerlingen. Daarbij is belangrijk dat de roostermaker ervoor zorgt dat de docenten in het team samen zo’n 60 procent van de lessen van deze leerlingen verzorgen.

Hoe dit er in de praktijk uitziet? Laten we een VMBO als voorbeeld nemen. Je kunt een indeling maken met leergangen (van de eerste tot de vierde klas). Als je dan 400 leerlingen op je school hebt betekent dit dat je 4 teams creëert die elk verantwoordelijk zijn voor 100 leerlingen, met per schooljaar één klas. Een ander voorbeeld: de bovenbouw van Havo/VWO. Die zou je bijvoorbeeld op kunnen delen naar de vier profielen waar leerlingen uit kunnen kiezen. Wil je je hierin verdiepen, pak dan het onderzoek van Ben van der Hilst erbij. 

2. Structuur en ritmiek voor de samenwerking in de teams

Om de teams effectief te laten samenwerken is structuur nodig: 

• Wekelijk 1,5 uur in het rooster. Als je het onderwijs wilt verbeteren en resultaten met je leerlingen wilt boeken vergt dat tijd. Simpel. Onze ervaring is ongeveer 1,5 uur per week. Vast ingeroosterd.
• Structuur voor doelgericht verbeteren. Voorkom vergaderen. Zorg dat je doelgericht samenwerkt aan je lespraktijk. Daarvoor is het verbeterbord een zeer effectief instrument. Bij dit verbeterbord staan jullie elke week 15 minuten om de voortgang van verbeterdoelen te bespreken en daarna ga je aan de slag met acties die op het verbeterbord staan. Bijvoorbeeld samen lessen ontwerpen (aan de hand van de verbeterdoelen op het bord) of bespreken van lessen die je bij elkaar hebt geobserveerd. Meer informatie over deze ‘instrumenten’ vind je hier.

3. Uitwisseling tussen de teams en over je vak

Je bent er niet met deze teamindeling. Zorg dat je na een periode van zo’n 6 weken uitwisselt met andere teams. Om van elkaar te leren en schoolbrede afspraken te maken over invoer van verbeteringen die in de teams zijn uitgeprobeerd. Daarnaast blijft het essentieel om je in vaksecties te verdiepen in je vak en onderling afspraken te maken. Maar, net als in het ING voorbeeld, dat kan in een wat lager ritme, bijvoorbeeld eens in de drie weken.