Verwante onderwerpen
Wat verstaan we onder onderwijskwaliteit?
Dit is de bijdrage die een school levert aan de ontwikkeling van een leerling op drie gebieden: kwalificatie, persoonsvorming en socialisatie. Daarbij kun je drie lagen onderscheiden: de basiskwaliteit (waar de inspectie op toetst), additionele eisen en verwachtingen (die door de politiek zijn gesteld) en de schooleigen ambitie.
Kwaliteit voortgezet onderwijs verbeteren? Dat vergt een andere teamindeling en samenwerking
We weten dat de werkdruk in het voortgezet onderwijs hoog is. En dat ondanks het harde werk van leraren, de leerlingresultaten onder druk staan en de kansenongelijkheid toeneemt. Dat is frustrerend, maar gelukkig kennen we ook de oplossing. Kort gezegd: leraren die in kleine teams, rondom een groep leerlingen, met een vaste ritmiek doelgericht samenwerken. In dit blog leggen we uit waarom dat werkt en wat ervoor nodig is om zo te gaan werken.
Wat is er mis met de huidige teamindelingen?
Op middelbare scholen werken docenten samen in secties. Sectieoverleg is perfect voor ontwikkeling van vakinhoud. Daarnaast zijn er werkgroepen, bijvoorbeeld voor onderwijsvernieuwing of juist voor praktische zaken. Wat echter vaak ontbreekt is een team dat verantwoordelijkheid neemt voor een groep leerlingen. Een docent ziet wekelijks zo’n 180 leerlingen aan zich voorbij trekken. Dat zijn er teveel om je écht verantwoordelijk voor te voelen. Ben je er dan met teams rond groepen leerlingen? Nee, want vervolgens heb je ook een structuur en ritmiek nodig waarin zo’n team gericht werkt aan het realiseren van doelen voor deze groep leerlingen. Als je zo’n teamindeling en bijbehorende ritmiek mist, dan zul je als docententeam ervaren dat je ondanks jullie harde werken toch te weinig resultaat boekt voor je leerlingen.
Kan dit wel in het onderwijs?
Het korte antwoord is ‘ja’. Ben van der Hilst, oud-schoolleider, promoveerde in 2019 met het proefschrift ‘Teamgericht organiseren in het onderwijs. Sturen op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier’. Hierin onderzoekt hij het werken in kleine teams van ongeveer zes tot acht leraren rond groepen van ongeveer honderd leerlingen. Deze zogenaamde onderwijsteams krijgen uitgebreide bevoegdheden om hun verantwoordelijkheid voor de ontwikkeling van een bepaalde groep leerlingen waar te maken. Zo werken leidt volgens Van der Hilst tot een professionele schoolorganisatie, waarin met plezier aan kwaliteitsverbetering wordt gewerkt en waar docenten echt de baas zijn van hun professionele praktijk. Hij laat in zijn onderzoek zien hoe je dit praktisch organiseert.
Hoe kan ik hiermee aan de slag op mijn school?
Als jullie ervaren dat je ondanks hard werken onvoldoende resultaat boekt met je leerlingen, dan is het tijd om je teamindeling en manier van samenwerken in die teams aan te pakken. Concreet betekent dit:
1. Maak een teamindeling rond groepen leerlingen
Bij de indeling van teams zijn een aantal principes belangrijk:
- Maak teams niet te groot en niet te klein. Zo’n 6 tot 8 personen is groot genoeg om diverse te zijn (verschillende vakken, verschillende type docenten) en klein genoeg zodat iedereen betrokken en actief is.
- Deel de teams in rond groepen van 80 tot 100 leerlingen. Daarbij is belangrijk dat de roostermaker ervoor zorgt dat de docenten in het team samen zo’n 60 procent van de lessen van deze leerlingen verzorgen.
Hoe dit er in de praktijk uitziet? Laten we een VMBO als voorbeeld nemen. Je kunt een indeling maken met leergangen (van de eerste tot de vierde klas). Als je dan 400 leerlingen op je school hebt betekent dit dat je 4 teams creëert die elk verantwoordelijk zijn voor 100 leerlingen, met per schooljaar één klas. Een ander voorbeeld: de bovenbouw van Havo/VWO. Die zou je bijvoorbeeld op kunnen delen naar de vier profielen waar leerlingen uit kunnen kiezen. Wil je je hierin verdiepen, pak dan het onderzoek van Ben van der Hilst erbij.
2. Structuur en ritmiek voor de samenwerking in de teams
Om de teams effectief te laten samenwerken is structuur nodig:
- Wekelijk 1,5 uur in het rooster. Als je het onderwijs wilt verbeteren en resultaten met je leerlingen wilt boeken vergt dat tijd. Simpel. Onze ervaring is ongeveer 1,5 uur per week. Vast ingeroosterd.
- Structuur voor doelgericht verbeteren. Voorkom vergaderen. Zorg dat je doelgericht samenwerkt aan je lespraktijk. Daarvoor is het verbeterbord een zeer effectief instrument. Bij dit verbeterbord staan jullie elke week 15 minuten om de voortgang van verbeterdoelen te bespreken en daarna ga je aan de slag met acties die op het verbeterbord staan. Bijvoorbeeld samen lessen ontwerpen (aan de hand van de verbeterdoelen op het bord) of bespreken van lessen die je bij elkaar hebt geobserveerd. Meer informatie over deze ‘instrumenten’ vind je hier: https://stichting-leerkracht.nl/aanpak/.
3. Uitwisseling tussen de teams en over je vak
Je bent er niet met deze teamindeling. Zorg dat je na een periode van zo’n 6 weken uitwisselt met andere teams. Om van elkaar te leren en schoolbrede afspraken te maken over invoer van verbeteringen die in de teams zijn uitgeprobeerd. Daarnaast blijft het essentieel om je in vaksecties te verdiepen in je vak en onderling afspraken te maken. Maar, net als in het ING voorbeeld, dat kan in een wat lager ritme, bijvoorbeeld eens in de drie weken.
Wil je over het verbeteren van de kwaliteit van het voortgezet onderwijs met ons in gesprek?
Meer informatie
Verwante onderwerpen
Verbetercultuur
Onderwijskwaliteit
Professionele leergemeenschap
Kwaliteitsverbetering in het VO
De leerKRACHT-aanpak
Onderzoek na onderzoek laat zien wat het verschil maakt in de kwaliteit van het onderwijs: schoolleiders en leraren die samen het onderwijs verbeteren. Zij bereiken meer met hun leerlingen.
Een verstevigd fundament voor iedereen
Het rapport bevat de resultaten van een onderzoek naar de doelmatigheid en toereikendheid van het basisonderwijs en voortgezet onderwijs (funderend onderwijs).
VIDEO: Hoe het Grafisch Lyceum Rotterdam haar onderwijs effectief en doelgericht verbetert dmv een goede ritmiek en teamindeling
Teamgericht organiseren in het onderwijs
Hoe je kan sturen op kwaliteit, wendbaarheid en werkplezier. Door Ben van der Hilst
Rapport de staat van het onderwijs 2021
Rapport over trends en ontwikkelingen in het onderwijsstelsel en binnen de onderwijssectoren.
