Succesvolle teams

Collectief samenwerken. Hoge verwachtingen. Leerwinst. Je komt die termen steeds vaker tegen en dat is niet zonder reden. 

Onderzoek [1] wijst uit dat leerlingprestaties stijgen wanneer leraren collectief samenwerken en hoge verwachtingen hebben over wat leerlingen kunnen bereiken In psychologisch-onderwijskundige termen wordt dan gesproken over Collective Teacher Efficacy. 

Dat werkt als volgt: Als het lerarenteam merkt dat leerlingen dankzij hun gezamenlijke inspanningen vooruitgaan, dan versterkt dat het collectieve geloof dat ze als leraren wel degelijk een positief verschil kunnen maken. Zo ontstaat een positieve spiraal die op termijn voor magische effecten zorgt. 

Klinkt mooi natuurlijk, maar hoe doe je dat? Hoe breng je hoge verwachtingen in de praktijk en hoe zorg je ervoor dat je het effect van je inspanningen ook daadwerkelijk terug ziet bij de leerlingen. 

In dit artikel nemen we je mee in hoe je concreet invulling kunt geven aan het begrip Hoge Verwachtingen en delen we tips over hoe je een verbetercultuur in de hele school kunt realiseren.

Hoge verwachtingen: hoe creëer je hèt positieve verschil voor je leerlingen?

Om deze vraag te beantwoorden gaan we te rade bij het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek. Zij brachten een leidraad uit, specifiiek over dit thema. Ze komen daarbij met een aantal interessante aanbevelingen waar je in jouw eigen team direct mee aan de slag kunt. We delen ze hieronder met je en vullen deze adviezen aan met een aantal ervaringen van scholen.

1. Werk vanuit hoge verwachtingen: stel heldere leerdoelen

Leraren die werken vanuit hoge verwachtingen stellen heldere leerdoelen/succescriteria voor of met hun leerlingen. Doelen bieden structuur en door te werken vanuit heldere leerdoelen, hier goede feedback op te geven en door voortdurend te evalueren op behaalde resultaten, wordt de intrinsieke motivatie van leerlingen verhoogd. Zowel leraren als leerlingen kunnen leerdoelen/succescriteria opstellen, zolang je als leraar maar met leerlingen bespreekt waarom het belangrijk is om de doelen te bereiken. Als leerlingen de doelen kennen en het belang ervan begrijpen, doen ze hun best om de doelen te halen. De leerlingen ondernemen dan meer doelgerichte acties en besteden hun tijd effectiever. 

Op deze manier realiseer je samen, stap voor stap, voortgang en boek je succes. Ongeacht welke menukaart-interventie jullie hebben gekozen. Hoe je met een verbetercultuur effect boekt Voldoende reden om met een verbetercultuur te starten? Voor de zekerheid nog een derde reden.

2. Werk vanuit hoge verwachting en zorg voor een positief klasklimaat 

Een positief klasklimaat is voorwaardelijk voor een veilig leerklimaat waarin leerlingen fouten durven te maken, gemotiveerd zijn om te leren en succesvol zijn op hun eigen niveau. Het klasklimaat wordt bepaald door de relaties tussen leerlingen onderling en tussen leerlingen en de leraar. Het klasklimaat heeft een grote impact op de ontwikkeling van leerlingen, zowel cognitief als affectief. De leraar bepaalt het klasklimaat vooral door te laten zien wat er verwacht wordt van de samenwerking tussen leerlingen, de mate van ondersteuning van elkaar en de manier waarop je met elkaar omgaat in de klas.

3. Benut de kracht van het team 

Collective efficacy is de gedeelde overtuiging van het schoolteam dat zij gezamenlijk het verschil kunnen maken voor iedere leerling. Op scholen waar dit vertrouwen in eigen kunnen hoog is, gaan gesprekken over het onderwijs vaker over het leren van leerlingen vanuit hoge verwachtingen, dan over het uitvoeren van de lessen. De collective efficacy is over het algemeen sterker als er sprake is van een verbetercultuur en als professionele dialogen structureel plaatsvinden. In een verbetetercultuur gaat het erom, dat leraren steeds samen expliciet de relatie leggen tussen hun acties en de ontwikkeling van leerlingen. Oftewel, samen evalueren en reflecteren op nieuwe aanpakken en de leerresultaten. Het helpt als een team spreekt over of vanuit de bedoeling van het onderwijs. Als teamleden het bijvoorbeeld hebben over het aansluiten van leerstof bij leerlingen, over ontwikkelingen van leerlingen in relatie tot de onderwijsaanpak, en wat er precies verstaan wordt onder ‘een goede leerling’, dan stimuleert dit leraren anders te kijken naar leren. Deze professionele dialoog stimuleert hoge verwachtingen en het zien van tegenvallende resultaten als kansen om te leren. Om het eigen handelen te bespreken en om samen te zoeken naar effectieve aanpakken is veiligheid in het team belangrijk. Die veiligheid is er niet vanzelf. Schoolleiders spelen een cruciale rol. Zij kunnen een veilige werk- en leeromgeving creëren waarin de focus ligt op leren en de impact die het team gezamenlijk kan maken.

Een verbetercultuur in de hele school – hoe realiseer je dat?

We weten nu wat Collective Teacher Efficacy inhoudt, hoe CTE bijdraagt aan het leren van de leerlingen en de kracht van het team. Tijd voor de praktische handvatten. Hoe geef je in drie stappen dagelijks inhoud aan een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’ om zo nog meer te bereiken voor jullie leerlingen?

A. Start met doelen stellen en vier je successen
B. Ga aan de slag met het verbeterbord
C. Kom direct in een verbeter-ritme

A. Start met doelen stellen en vier je successen

 Heldere doelen stellen is niet alleen belangrijk voor leerlingen, maar net zo goed voor leraren. Wat cruciaal is? Deze doelen klein te houden. Dus niet ‘we gaan de studiehouding van onze leerlingen verbeteren’. Dat is een te groot doel. Daar kost je een jaar en dan is de energie om aan dit doel te werken hoogstwaarschijnlijk allang weggezakt. Maak het klein en beperk de groep leerlingen. Neem eerst één onderdeel van de studiehouding zoals bijvoorbeeld ‘Meer dan 90% van de leerlingen in Havo3 heeft de materialen voor de science-lessen bij zich’. Zo’n klein doel helpt om gericht met iets bezig te zijn en met op korte termijn resultaat. Dat geeft energie.

Wat doe je als je een doel gehaald hebt? De successen vieren! Niets werkt zo motiverend als samen even stilstaan bij wat jullie al bereikt hebben. Maak er iets feestelijks van en vergeet niet af en toe op je oude successen terug te komen. Werkt het nog steeds? 

B. Ga aan de slag met het verbeterbord 

De voortgang op de doelen die je samen stelt, wil je natuurlijk wel kunnen bijhouden. Daarvoor kun je aan de slag met het verbeterbord. In bedrijven die topkwaliteit leveren werkt iedereen met die borden. Het verbeterbord is de ruggengraat van het samen verbeteren. 

Maar wat is een bordsessie? Dat is een bijeenkomst waarbij een team van 6-10 personen, staand bij een verbeterbord, een check-in doet: teamleden delen hoe ze zich voelen, delen hun successen, ze evalueren de voortgang op hun doelen en lopen hun verbeteracties na.

Dat doen ze kort, maximaal 15 minuten. En al snel wordt de bordsessie meer dan alleen maar een bijeenkomst, het wordt het wekelijkse moment voor elkaar. Het team gaat zich meer een team voelen.

Op deze manier realiseer je samen, stap voor stap, voortgang en boek je succes. Ongeacht welke menukaart-interventie jullie hebben gekozen.

Hoe je met een verbetercultuur effect boekt

Voldoende reden om met een verbetercultuur te starten? Voor de zekerheid nog een derde reden.

C. Kom direct in een verbeter-ritme 

Op scholen die een effectieve verbetercultuur hebben zie je dat het ritme erin zit. Weer of geen weer. Druk of niet druk. De schoolleider is er of niet. De verbeterbordsessie gaat altijd door. De leerlingen wordt om hun mening gevraagd. De leraren vinden een kans om bij elkaar lessen te bezoeken. Hoe realiseer je dat ritme? Maak tijd vrij in het rooster! Veel scholen kiezen een vast moment in hun rooster voor de bordsessie en werksessie (die na de bordsessie komt). Het hele team is dan samen aan het verbeteren. Punt. Dat kan ‘s middags, maar er zijn bijvoorbeeld ook middelbare scholen die hebben besloten om: ‘geen lessen op donderdag van 8:30-10:00 uur te geven. Ouders begrijpen dat best, pubers vinden het niet erg. En vastigheid heb je nodig. 

Hoe krijg jij dit voor elkaar op jouw school?

Zo zie je maar. Samen sterk staan in je lerarenteam kan echt! Het is niet een kwestie van ‘meer doen’, maar vooral van ‘anders denken en anders doen’. Hoge verwachtingen van de leerlingen, heldere leerdoelen, een veilig klasklimaat en de kracht van het lerarenteam zijn hierin cruciaal. 

Ga zelf aan de slag, of ga meedoen met leerkracht of Groeikracht. Allebei prima! Als je zelf aan de slag wilt: op deze website staan enorm veel video’s en materialen die je kunnen helpen.

Sluit je als school aan bij een van onze programma’s? Dan help je jouw leerlingen, maar ook heel veel andere leerlingen in Nederland. Je trekt dan namelijk op met andere deelnemende scholen. Dat betekent: samen hoge verwachtingen hebben voor jullie leerlingen, een gedeeld geloof dat jullie daar als leraren invloed op hebben en het netwerk om elkaar als scholen onderling sterker te maken. Oftewel, Collective Teacher Efficacy in het kwadraat! 

[1] Donohoo, Hattie en Eels, 2018