Eigenaarschap van leerlingen

Drie praktische tips om de betrokkenheid van je leerlingen te vergroten!

Wat is eigenaarschap leerlingen?

Eigenaarschap leerlingen is de mate waarin leerlingen verantwoordelijkheid nemen over hun eigen leerproces (Hintze, Burke, & Beyerlein, 2013). Waar leerlingen vroeger de rol hadden van passieve ontvangers, wordt hen nu een veel autonomere rol toebedeeld (Schraw, Crippen, & Hartley, 2006). Door leerlingen meer eigenaarschap in het leerproces te leren nemen, kan de intrinsieke motivatie van leerlingen toenemen en kunnen de leerprestaties verbeteren. Bovendien zal de jeugd van nu later in een werkomgeving terechtkomen die continu verandert en die van hen vraagt zich continu aan te passen aan nieuwe eisen en dus te blijven leren. Daardoor is het vermogen tot eigenaarschap van het leerproces voor leerlingen niet alleen belangrijk voor succes op school, maar ook voor hun verdere leven (Conley & French, 2014).

Aan de slag met eigenaarschap leerlingen

Werk jij in de klas harder dan je leerlingen? Loop je vaak moe de les uit? Doen je leerlingen niet actief mee? Laten ze in houding en gedrag zien dat ze andere dingen belangrijker vinden, zoals hun mobieltje? Dan is het tijd dat er iets verandert.

Maar bedenk eerst eens wanneer jij zelf actief meedoet. Waarschijnlijk is dat wanneer je zelf mee mag denken over wat de doelen zijn. Als je invloed hebt over hoe je die doelen gaat bereiken. Als je leidinggevende jou vraagt wat je nodig hebt om met plezier te werken. En als je collega’s je helpen en samen met je optrekken.

Als dat voor jou geldt, waarom dan niet voor je leerlingen? Misschien lijken jij en je leerlingen wel meer op elkaar dan je denkt. En als dat zo is, wat doe jij in de klas wat ook jou motiveert?

Betrek jij je leerlingen al bij het stellen van doelen? Geef je ze invloed over hoe zij die doelen gaan bereiken? Vraag je hen feedback en pas je je lessen daarop aan? Laat je hen samenwerken en van elkaar leren?

Hier drie concrete tips om motivatie en eigenaarschap van leerlingen te verhogen:

Laat leerlingen eigenaarschap nemen voor hun doelen met een ‘verbeterbord’ in de klas
Vergroot leerlingbetrokkenheid door feedback te vragen op je lessen
Laat leerlingen meedenken over het onderwijs met de leerlingarena

1. Laat leerlingen eigenaarschap nemen voor hun doelen met een ‘verbeterbord’ in de klas

Op leerKRACHT-scholen zijn vele docenten aan de slag om in de klas, met hun leerlingen, doelen te stellen en verbeteracties te bedenken. Die doelen zijn zowel doelen rond onderlinge samenwerking als cognitieve doelen. De docenten gebruiken hiervoor een ‘verbeterbord’, waarmee ze met hun klas elke week een ‘bordsessie’ houden van maar 15 minuten.

Leraren merken dat dit de motivatie en het eigenaarschap van leerlingen enorm vergroot en ze in de klas veel meer voor elkaar krijgen. Dat werkt overal: op basisscholen, middelbare scholen en Mbo’s.

Kijk maar eens 2 minuten het verhaal van een docent van een VMBO-Kaderklas over wat zij ervaart. Of kijk naar de korte video van leerlingen van een basisschool die vertellen over hun bordsessie.

Wil je meer informatie of dit ook iets is voor jou groep, mentorklas of bijvoorbeeld SLB-klas in het MBO? Op deze pagina staan video’s en instructiematerialen over hoe zo’n bord eruit ziet en hoe je dit kan introduceren in je klas en hoe je goede doelen met de leerlingen opstelt.

FIGUUR 1: DOCENT VAN EEN VMBO-KADERKLAS VERTELT

FIGUUR 2: LEERLINGEN VERTELLEN OVER DE BORDSESSIE IN DE KLAS

2. Vergroot leerlingbetrokkenheid door feedback te vragen op je lessen

Je leidinggevende organiseert vergaderingen waarin jij je als docent misschien verveelt. Je moet werken aan administratieve klussen waar je het nut niet van inziet. Wat doet dit met je? En wat zou je willen? Wat zou het fijn zijn als je er feedback op mag geven en dat daar dan iets mee gedaan wordt. Dat werkt motiverend. Hetzelfde geldt voor je leerlingen: ze feedback vragen op jouw lessen kan hun motivatie vergroten.

Hoe doe je dit? Hier drie stappen:

Stap 1. Wat is een goede les?

Je kunt ze natuurlijk gewoon ‘tips’ en ‘tops’ vragen, maar dat is een gemiste kans om je leerlingen echt na te laten denken. Dat denken begint met de vraag ‘wat is een goede les’? Als je dat samen hebt vastgesteld, dan zal je veel gerichtere feedback krijgen.

Hoe doe je dat? Geef ze allemaal een ‘post-it’ en laat ze opschrijven wat in zo’n goede les de leraar en de leerlingen doen. Bundel die ideeën en je hebt zo een lijst van 8 tot 10 punten. Laat ze dan stemmen over welke daarvan al goed gaan (‘top’) en welke beter kunnen (‘tip’).

Ga daarna in gesprek met je klas. Begin met de ‘tops’ die de meeste stemmen kregen, laat zien dat je die waardeert. En ga dan de voornaamste ‘tips’ bespreken. Vraag vooral niet van wie die kwamen, dat creëert onveiligheid. Maar vraag door ‘wat zou daarmee bedoeld kunnen zijn’?

Stap 2. Verbeteracties

Als je weet wat de belangrijkste tips zijn, dan is het tijd voor verbeteracties. Ook daar kun je je leerlingen bij betrekken. Een simpele werkvorm is de leerlingen te vragen om in tweetallen een paar concrete verbeteracties te bedenken bij de belangrijkste tips.

Daarna ga je daarover in gesprek met de klas. Als je goede suggesties hebt gekregen, dan is het tijd dat jij er een of twee uithaalt en toezegt daarmee aan de slag te gaan.

Stap 3. Verbeteren en samen evalueren

Nu komt het belangrijkste in de ogen van je leerlingen: wat ga jij doen? Ze zullen extra op je gaan letten in de komende lessen. Zien ze dat je hun suggesties ter harte neemt? Dat stimuleert enorm: ‘er wordt echt naar ons geluisterd!’.

Wat moet je doen om te zorgen dat dit niet alleen tijdelijk werkt? Simpel: herhalen. In het begin eens per week even kort met ze terugkijken: ‘gaat het zo beter?’ Later kan het tempo omlaag tot bijvoorbeeld eens per maand. En zorg ervoor dat als een ‘tip’ door jullie samen is omgebogen tot een ‘top’, je met de klas een volgende ‘tip’ uit hun lijstje haalt en aanpakt.

FIGUUR 3: WIL JE ZIEN HOE EEN LEERLINGARENA WERKT, KIJK DAN NAAR DEZE VIDEO

3. Laat leerlingen meedenken over het onderwijs met de leerlingarena

Een leerling-arena? Wat is dat? In Rotterdam moeten de scholen er niks van hebben, daar noemen ze het ‘De leerling-Kuip’. Maar goed, waar is zo’n arena voor?
De vorige twee tips over bordsessies en feedback waren voor jou als docent in je eigen klas. Een mooi instrument om als heel lerarenteam de leerlingen te betrekken is de leerlingarena.

Hoe pak je de organisatie van zo’n arena aan? Hier 7 simpele stappen:

Stap 1. Wat wil je van je leerlingen weten?

Jullie bedenken als lerarenteam welke vragen je aan de leerlingen wilt stellen.

Stap 2. Bereid de arena voor.

Nodig 8 tot 10 leerlingen uit, liefst verspreid over verschillende groepen, klassen of vakken. Eén van de leraren gaat een half uurtje voor de arena met ze zitten en bespreekt met hen jullie vragen. Bovendien spreekt de leraar met de leerlingen af dat ze geen namen van individuele docenten mogen noemen; de arena moet immers voor iedereen veilig blijven.

Stap 3. Houd de leerlingarena.

De leerlingen gaan in een kringetje zitten samen met de leraar die het gesprek met hen heeft voorbereid. Jullie zitten als lerarenteam in een grote cirkel eromheen. Je mag niet praten, geen vragen stellen maar jullie gaan gewoon 20 minuten in stilte goed luisteren. Je collega voert met de leerlingen het gesprek: alleen de leerlingen zijn aan het woord!

Stap 4. Reflecteer.

Na de arena bedank je de leerlingen en ga je aan de slag met wat zij gezegd hebben: ‘wat was het belangrijkste wat we gehoord hebben en waar we mee aan de slag willen?’

Stap 5. Zet om in doelen en acties.

Mocht je al met leerKRACHT-verbeterborden werken, dan kun je heel makkelijk doelen en acties koppelen aan de belangrijkste punten van feedback waar jullie meer aan de slag willen.

Stap 6. Laat leerlingen zien wat jullie met hun feedback doen.

Dit is misschien wel de belangrijkste stap. Leerlingen zijn direct enthousiast als je hun feedback vraagt, maar dat enthousiasme blijft alleen maar als ze zien dat jullie er wat mee doen. Dat doe je in de praktijk van je les. Als er voor gekozen wordt om een bepaald item dat genoemd is in de arena niet op te pakken, koppel dit dan ook terug aan de leerlingen en leg uit waarom.

Stap 7. Herhalen!

Leerlingen feedback vragen doe je niet eenmalig. Als je echt wilt verbeteren dan breng je er een ritme in, bijvoorbeeld één keer per periode (na de herfstvakantie, na de kerst, na de voorjaarsvakantie, enz.). Zo wordt samen verbeteren normaal en gaan leerlingen met jullie meedenken en je helpen. Ze hebben immers zelf mee mogen denken!