Gerelateerd artikel
Wat is het gespreid leiderschap?
Gespreid leiderschap is een perspectief op leiderschap dat veronderstelt dat iedereen in de school kan leiden. Leiderschap verwerf je op basis van affiniteit met een vraagstuk en de expertise die je in kunt brengen om dat vraagstuk op te lossen. Niet je positie, maar een gunning (toekenning) door collega’s verschaft je het recht om invloed uit te oefenen in een specifieke situatie.
Wat zo’n verandering vraagt van een aantal voortrekkers, de schoolleiding en het team
Wie weleens een grote verandering in een organisatie heeft meegemaakt, weet hoe moeilijk dat kan zijn. Zeventig procent van de trajecten mislukt [1]. Hoe komt dat? Eén ding is zeker: het ligt niet aan het gebouw, de materialen of aan de kwaliteit van de koffie, het zijn de mensen die het verschil maken. Als je op school een verbetercultuur wil creëren dan vergt dat gespreid leiderschap. Wie zijn deze leiders, wat wordt er van hen verwacht en hoe kan dat er in de praktijk uitzien? In dit artikel beschrijven we de rollen van de voortrekkers (‘schoolcoaches’), de schoolleiding en het team en brengen hun rollen tot leven met het verhaal van de Van Harte school in Houten.
Wat is een verbetercultuur?
In een verbetercultuur leren leraren van en met elkaar en verbeteren zij doelgericht elke dag de lespraktijk om zo meer te bereiken met hun leerlingen. Ze worden hierbij ondersteund door de schoolleiding. Samen verbeteren vraagt van leraren om samen te werken aan onderwijs, elkaars lessen te bezoeken en elkaar feedback te geven. Dat is geen technisch trucje maar vergt een cultuurverandering binnen de school.
Als je op school aan de slag gaat met het veranderen van de cultuur, dan weet je dat het pittig wordt. Mensen veranderen immers niet spontaan. Daarom kan je dat niet alleen. Niet als lerarenteam en niet als schoolleiding. Je hebt elkaar nodig. Sterker nog, om zo’n cultuur aan te leren heb je interne coaches nodig. Dat zijn leraren die hun eigen teams meenemen, bij leerKRACHT noemen we hen schoolcoaches. Na ervaring opgedaan te hebben met 1.200 scholen die met leerKRACHT werken, is dit wat we leerden over de rol van deze schoolcoaches, hun schoolleiders en het team. Om samen een cultuurverandering te laten slagen.
Het leerKRACHT-team van de Van Harte school: Sarah, Martijn, Marlies, Nienke en Monique
Voortrekkers : je team meenemen en het goede voorbeeld geven
Op de Van Harte school in Houten voelden de schoolcoaches zich in het begin vooral ondergedompeld. “Het was pittig, het koste meer tijd dan ik had verwacht en we kregen in korte tijd veel nieuwe informatie”, vertelt Monique. De andere leden van het leerkrachtteam herkennen dit. “We hebben echt een knop om moeten zetten.” Die andere mindset, zoals zij het noemen, konden ze aannemen omdat ze geloofden in de methodiek. Het enthousiasme dat ze vanaf het begin deelden over wat deze manier van werken kon gaan opleveren voor de school, maakte dat ze die extra investering op dat moment wilden zetten. Wat ook erg geholpen heeft is de betrokkenheid naar elkaar toe. Als iemand iets nodig heeft, dan lossen ze dat samen op. “We hebben ook onze onzekerheden uitgesproken en onze eigen ontwikkeling besproken. Daarnaast was er veel vertrouwen in elkaars handelen.” De schoolcoaches zijn een rolmodel voor de andere teamleden. Ze laten behalve hun enthousiasme, ook doorzettingsvermogen en lef zien.
Schoolleiding : richting geven, ruimte bieden, faciliteren en het goede voorbeeld geven
Vanuit de gedachte dat het onderwijs effectief kan worden verbeterd vanuit gezamenlijkheid en dat de kwaliteiten en talenten van de individuele teamleden breder kunnen worden gedeeld en ingezet, zocht Martijn, schoolleider op de Van Harte school, een tool om dit te realiseren. Dat werd Stichting leerKRACHT. “We hebben dat proces zorgvuldig ingezet met elkaar”, vertelt Martijn. In het proces is er steeds ruimte geweest voor dialoog tussen schoolleiding en leraren. Voor de zomer werd er op de school een draagvlaksessie gehouden vanuit de stichting, om zo de methodiek en de impact die dit zou kunnen hebben, te laten landen en te verhelderen. Daarna had iedereen de kans om een tegengeluid te laten horen. Toen dat uitbleef heeft het MT het besluit genomen.
De schoolcoaches ervaren enorm veel steun vanuit de schoolleiding. “Ik ervaar de schoolleiding als heel betrouwbaar”, vertelt Nienke. “Mijn vragen worden beantwoord en afspraken worden nagekomen.” “Als ik vastloop en ergens meer tijd voor nodig heb, dan denkt de schoolleiding mee en zorgt voor een oplossing”, geeft Monique aan. Ze voelen zich serieus genomen en gesteund in de rol die ze op zich hebben genomen. Dat geldt ook voor het team. Toen de werkdruk in januari gigantisch toenam door ziektegevallen met corona, terwijl het altijd al een drukke maand is, besloot de schoolleiding in overleg met de schoolcoaches om niet vast te houden aan de wekelijkse werksessies, maar alleen de bordsessies van een kwartier te laten doorgaan. De schoolleiding sluit bijna altijd aan bij het leerkrachtteam en bij de bordsessies van de teams. Ze nemen een lerende houding aan en beseffen maar al te goed dat ze soms een stapje terug moeten doen om de onderwijsverbetering echt vanuit de leraren te laten ontstaan.
Teams : samen aan de slag met de lespraktijk, elkaars lessen bezoeken en feedback vragen
Onderwijsverbetering echt vanuit leraren laten ontstaan, dat lukt wel op de Van Harte school. De teams ervaren de kracht van de focus op de leerlingen. Het is hun gedeelde focus. Als ze successen met elkaar uitwisselen tijdens de bordsessie of bij elkaar op lesbezoek gaan, begint de energie te stromen en na afloop gaat iedereen opgeladen weg.
“Dat is mede te danken aan het voorbeeld dat de schoolcoaches op de startdag hebben neergezet”, vertelt Karla, teamlid. Het enthousiasme, het doorzettingsvermogen en het lef van de schoolcoaches is daar overgesprongen op het team. “Ik ervaar een grote betrokkenheid naar elkaar.”
Nienke is als schoolcoach bijvoorbeeld heel blij dat teamleden zoals Karla zich kwetsbaar durven op te stellen en vragenstellen. Ze waardeert de lerende houding. Als iemand te laat komt bij de bordsessie, is het niet de schoolleider of de schoolcoach die daar iets van zegt, de rest van het team doet dat ook.
In het team maken ze tegenwoordig grapjes om de geeltjes. Ze hadden zoveel met post-it’s gewerkt, dat Karla daar op een moment genoeg van had. Dat werd opgepakt door de schoolcoaches en er werden andere werkvormen bedacht. Toen ze na een tijdje toch weer een keer met post-it’s gingen werken, haalden de schoolcoaches alle gele post-it’s uit de stapel. Humor, dat helpt ook.
Om succesvol te zijn moeten in ieder geval twee van deze drie rollen goed uitgevoerd worden
Zonder gespreid leiderschap van voortrekkers, de schoolleiding en binnen de teams lukt het niet een verbetercultuur te creëren op school. Op de Van Harte school zien we alle drie de rollen goed ingevuld worden. Maar niet elke school heeft die luxe. Er kan weerstand zijn in de teams, schoolcoaches kunnen terughoudend zijn of de schoolleiding is niet in staat om voldoende richting te geven of te faciliteren. Uit ervaring weten we dat een cultuurverandering tot stand komt als in ieder geval twee van deze drie rollen goed vervuld worden. Dat betekent dat het niet meteen perfect hoeft te zijn. Als je doorzet kom je er zeker!
De Van Harte school is gelegen in het centrum van Houten. De school heeft als missie: ruimte en aandacht. Voor jou en iedereen. Vanuit een katholieke grondslag verzorgen 24 collega’s samen het onderwijs aan ruim 200 leerlingen.
Bronnen:
[1] Keller, Scott, and Price, Collin, McKinsey & Company, 2011, Beyond Performance: How Great Organizations Build Ultimate Competitive Advantage. Hoboken. John Wiley & Sons.
Wil je over gespreid leiderschap met ons in gesprek?
Meer informatie
Transforming Schools
How distributed leadership can create more high-performing schools
Beyond Performance: How Great Organizations Build Ultimate Competitive Advantage
In Beyond Performance, McKinsey & Company’s Scott Keller and Colin Price give you everything you need to build an organization that can execute in the short run and has the vitality to prosper over the long term.
Wisselend invloed uitoefenen
Gespreid leiderschap in het onderwijs
