Hoge verwachtingen
Leraren vormen onbewust globale verwachtingen op basis van factoren als leerlingprestaties of intuïtie. Dit is normaal, maar deze verwachtingen sturen hun gedrag richting leerlingen. Volgens de Leidraad Onderwijs vanuit Hoge Verwachtingen sturen deze verwachtingen niet alleen bewust gedrag zoals instructies, maar spelen ze ook een rol in subtiele, onbewuste interacties. Verwachtingen kunnen zo bijdragen aan een leeromgeving waarin leerlingen zich gezien en uitgedaagd voelen (Onderwijskennis).
In de onderwijspraktijk blijkt dat verwachtingen vaak zelfvervullend zijn: als een leraar gelooft dat een leerling succesvol zal zijn, gedraagt die zich daar ook naar. Hoge verwachtingen leiden tot meer leerkansen en grotere motivatie bij leerlingen. Tegelijkertijd heeft onderzoek van Voerman en Faber aangetoond dat leraren met lagere verwachtingen vaak onbewust minder uitdagende opdrachten geven en sneller tevreden zijn met halfgoede antwoorden (De verwarring over Hoge Verwachtingen – Faber en voerman).
Introductie
Hoge verwachtingen in het onderwijs zijn cruciaal voor het leerproces van leerlingen. Uit onderzoek blijkt dat leraren die hoge verwachtingen hebben, bijdragen aan de motivatie en prestaties van hun leerlingen. Dit leidt echter vaak tot misverstanden. Wat zijn hoge verwachtingen precies? En hoe kun je deze concreet maken in je dagelijks handelen? In dit artikel nemen we je mee in de theorie en laten we zien hoe je met behulp van de leerKRACHT-methodiek concreet invulling kunt geven aan hoge verwachtingen.
Theorie: globale en microverwachtingen
Lia Voermen en Frans Faber spreken in hun artikel ‘De verwarring over Hoge verwachtingen over globale en microverwachtingen.
Globale verwachtingen ontstaan vaak op basis van eerdere ervaringen, prestaties of intuïtie. Hoewel deze verwachtingen onvermijdelijk zijn, is het belangrijk om te beseffen dat ze je interacties met leerlingen kunnen sturen. De microverwachtingen die je in het moment hebt, zoals hoe goed een leerling een vraag kan beantwoorden, bepalen je directe gedrag: wie geef je de beurt, hoeveel tijd geef je, en hoe reageer je op een fout antwoord? Deze keuzes zijn bepalend voor de leerervaring van leerlingen.
Microverwachtingen zijn krachtig omdat ze zichtbaar maken hoe je als leraar omgaat met je leerlingen. Leraren met hoge microverwachtingen geven bijvoorbeeld meer tijd om na te denken, helpen leerlingen het juiste antwoord te vinden en zijn minder snel tevreden met een half goed antwoord. Leraren met lagere verwachtingen daarentegen, geven vaak sneller hulp en accepteren sneller een incompleet antwoord. Dit lijkt misschien goedbedoeld, maar het kan de leerkansen van leerlingen beperken.
De Leidraad ‘Onderwijs vanuit hoge verwachtingen’ benadrukt dat verwachtingen een sterke voorspeller zijn voor het handelen van leraren. Ze sturen niet alleen het bewuste gedrag, maar beïnvloeden ook onbewuste processen. Zo blijkt dat leraren die vanuit hoge verwachtingen werken, bewuster hun leerlingen uitdagen, heldere leerdoelen stellen en een positief klasklimaat creëren. Door microverwachtingen te herkennen en aan te passen, kunnen leraren ervoor zorgen dat elke leerling optimaal leert (Onderwijskennis).
Het effect van microverwachtingen op gedrag
Zoals eerder genoemd, komen microverwachtingen sterk tot uiting in het verbale en non-verbale gedrag van de leraar. Leraren die hogere verwachtingen van hun leerlingen hebben, geven hen meer tijd en uitdaging, stellen moeilijkere vragen en geven gerichte feedback. Aan de andere kant worden leerlingen bij wie de verwachtingen lager liggen minder vaak betrokken bij uitdagende opdrachten, en krijgen zij minder ontwikkelkansen. Bewustwording hiervan, en reflectie op je gedrag in de klas, kan grote veranderingen teweegbrengen in hoe je je leerlingen ondersteunt en motiveert.
Hoge verwachtingen en een verbetercultuur
Binnen de leerKRACHT-methodiek zijn hoge verwachtingen belangrijk. Voor de leerling, maar net zozeer voor leraren en schoolleider. Binnen de methodiek is reflectie op je gedrag een belangrijk aspect, net zoals het stellen van ambitieuze en realistische doelen. Immers, als docenten en schoolleiders voortdurend samenwerken om het onderwijs te verbeteren, is het stellen van hoge verwachtingen essentieel. Zo helpen bordsessies en gezamenlijke lesbezoeken om bewust te reflecteren op de verwachtingen die je hebt van je leerlingen, en hoe deze zich vertalen in je gedrag. Tijdens werksessies wordt reflectie omgezet in actie door samen lessen te ontwerpen, maken leraren tijd voor het werken aan acties of lezen ze onderzoek om hun lespraktijk en handelen te verstevigen.
Werk maken van hoge verwachtingen? Drie tips om aan de slag te gaan op school:
1. Reflecteer op je eigen verwachtingen
Naast de wekelijkse bordsessie van 15 minuten ruimen leraren elke week tijd in voor een werksessie. In die tijd gaan ze niet zitten vergaderen, maar gaan ze samen aan de slag met het onderwijs. Ruim in een van deze werksessies tijd in om met je team te bespreken welke verwachtingen je hebt van je leerlingen en hoe deze je gedrag beïnvloeden. Lees bijvoorbeeld eerst de twee artikelen die je bij dit artikel vindt en ga daarna aan de slag met een van de retrospectives. Zo reflecteer je samen op manieren om meer ontwikkelkansen te bieden aan álle leerlingen.
2. Observeer en geef feedback aan elkaar
Plan lesbezoeken waarbij je specifiek kijkt naar hoe collega’s hun verwachtingen uiten in hun lespraktijk. Geef elkaar feedback en bespreek samen hoe jullie leerlingen meer kunnen uitdagen.
3. Stel haalbare en ambitieuze leerdoelen
Het beste voorbeeld ben je zelf. Gebruik de bordsessie om als team heldere, haalbare maar uitdagende leerdoelen te formuleren. Zorg dat je als team consistent blijft in het communiceren van hoge verwachtingen, zowel verbaal als non-verbaal, richting je leerlingen.
Door bewust te werken aan hoge verwachtingen en hier samen op te reflecteren, kun je met kleine stappen grote resultaten boeken.
Wil je over hoge verwachtingen & een verbetercultuur met ons in gesprek?
Meer informatie
De verwarring over hoge verwachtingen
In de onderwijspraktijk blijkt dat verwachtingen vaak zelfvervullend zijn: als een leraar gelooft dat een leerling succesvol zal zijn, gedraagt die zich daar ook naar. Hoge verwachtingen leiden tot meer leerkansen en grotere motivatie bij leerlingen. Tegelijkertijd heeft onderzoek van Voerman en Faber aangetoond dat leraren met lagere verwachtingen vaak onbewust minder uitdagende opdrachten geven en sneller tevreden zijn met halfgoede antwoorden.
