Eigenaarschap in alle gelederen bij Daltonbasisschool Waterland: “Onze leerlingen zijn betrokken bij hun eigen leerproces”
Daltonbasisschool Waterland heeft onder meer Zelfstandigheid, Vrijheid & Verantwoordelijkheid als kernwaarden. Het bevorderen van eigenaarschap bij leerlingen is daarmee als vanzelf een opdracht. Toch bleef het lastig het leren écht van de leerlingen zelf te laten zijn. 3 jaar geleden is het team met de leerKRACHT-methodiek ook zélf aan eigenaarschap gaan werken. Het leverde verbinding en betrokkenheid op, en een grotere doelgerichtheid. Adjunct-directeur Wendy Sark en Dalton coördinator Wendelien Romijn vertellen hoe ze van daaruit ook het eigenaarschap van leerlingen naar een ander level hebben gebracht.
Wat is Daltonbasisschool Waterland voor school?
25 jaar geleden is Daltonbasisschool Waterland bewust een daltonschool geworden, en geeft daarmee actief vorm aan de 5 daltonkernwaarden: Zelfstandigheid, Vrijheid & Verantwoordelijkheid, Samenwerken, Effectiviteit en Reflectie. Wendelien: “Wij zien het als onze taak om leerlingen de structuur te bieden waarin ze vrijheid binnen grenzen leren hanteren: ze kunnen kiezen wat ze willen leren, binnen de geboden context. Zo heeft eigenaarschap bij leerlingen altijd centraal gestaan.”
Wat is Eigenaarschap van leerlingen?
Eigenaarschap is de mate waarin leerlingen verantwoordelijkheid nemen over hun eigen leerproces (Hintze, Burke, & Beyerlein 2013). Waar leerlingen vroeger de rol hadden van passieve ontvanger, wordt hen nu een veel autonomere rol toebedeeld (Schraw, Crippen, &Hartley, 2006). Door leerlingen meer eigenaarschap in het leerproces te leren nemen, kan de intrinsieke motivatie van leerlingen toenemen en kunnen de leerprestaties verbeteren. Bovendien is het vermogen tot eigenaarschap van het leerproces voor leerlingen niet alleen belangrijk voor succes op school, maar ook voor hun verdere leven. (Conley & French, 2014)
Hoe ziet dat eigenaarschap er in de praktijk uit?
Wendy: “Kleuters kiezen met een planbord welk taakje ze het eerst doen, en vanaf groep 3 is er een weekplanning met vrije keuze vanuit de dingen die daarop staan. En dan hadden we voorheen ook nog een keuzekast, waar de leerkrachten opdrachten en spellen in klaarlegden, waaruit kinderen eigen werk konden kiezen. Dat was alleen vaker leerkracht gestuurd dan leerling gestuurd. Vrijheid binnen kaders dus.”
.. en hierover waren jullie niet tevreden?
Wendelien: “Er schortte iets, het bleef toch te veel van ons. Doordat wij dingen aanreikten, ook bij de keuzekast, was het nooit echt van henzelf. Het is niet erg dat er dingen moeten, dat moet je ook leren, maar het is ook belangrijk te leren om zelf te bedenken wat je wil, en dat ook te gaan doen. En toen hebben we afgelopen februari als team het ‘Eigen Weggetje’ ontwikkeld, waarin kinderen zelf hun projecten vormgeven. Leerlingen zijn super enthousiast, ze nemen hun eigen verantwoordelijkheid, en zijn zo betrokken. Er is nu écht eigenaarschap. Het leeft nu al door de hele school.”
Hoe hebben jullie dat voor elkaar gekregen?
“Zo’n 3 jaar geleden zagen we als team dat we verbinding en doelen misten, we zaten in 2 gebouwen, en wisten niet zo goed wat een ander deed. Onze nieuwe directeur Maurice Schaepkens wilde ontwikkelingen meer vanuit het team laten komen, maar zocht een vorm om dat te kunnen doen. We zagen leerKRACHT op een andere daltonschool en werden helemaal enthousiast. Ondanks Corona, zijn we direct gestart, en daarin vonden we focus en structuur: we wisten wat we met elkaar gingen doen dat jaar. Dat creëerde meteen al betrokkenheid.
Inmiddels hebben we elke week een werksessie van een uur. We starten met check in en successen delen met iedereen die er is, en gaan daarna in bouwen uiteen om doelen en acties te bespreken en aan acties werken. Dat geeft zoveel saamhorigheid en verbinding. Eigen doelen kiezen zorgt daarbij voor eigenaarschap.
Dat eigenaarschap werd nog versterkt toen in het 2e jaar collega’s inhoudelijke thema’s gingen voorbereiden en we nog meer de taken gingen verdelen: Wie zit in welke werkgroep, wie doet de borging, wie faciliteert? We werken ook niet meer met normjaartaken – maar je schrijft je zelf in voor een taak op basis van intrinsieke motivatie, en daar ben je dan verantwoordelijk voor. Elke werkgroep werkt met een planner, knipt het project in stukjes. Iedereen doet zijn deel. Wat ik nooit meer hoor: “Ik heb daar geen uren voor.” Iedereen voelt zich verantwoordelijk.
En afgelopen februari zijn we op deze manier samen een periode gericht aan Eigenaarschap voor onze leerlingen gaan werken. We hebben er in onze daltonliteratuur een onderbouwing bij gezocht, en uiteindelijk kwam daar het Eigen Weggetje uit.”
Wil jij concrete handvatten van Daltonbasisschool Waterland
om de onderzoeks- en verbetercultuur op jouw school te versterken?
Kom dan op 13 februari naar de informatiebijeenkomst bij Daltonbasisschool Waterland
Hoe ziet Eigenaarschap van leerlingen er dan nu uit?
“Leerlingen kunnen met het Eigen Weggetje echt zelf aangeven wat ze willen leren. Zo zijn er kleuters die willen leren veters strikken, kinderen uit groep 3 en 4 die de b en d uit elkaar willen houden of met verbonden schrift leren schrijven. In de bovenbouw willen kinderen leren programmeren, of een film maken, of een gymles geven of meer over weten over een onderwerp.
Of ze werken samen aan een doel: leerlingen hebben samen geld opgehaald voor een goed doel, en een keer ‘Waterland got Talent’ georganiseerd.
Ze werken altijd naar iets toe, het eindproduct kan een verslag zijn of een presentatie – iets wat je kan laten zien. Dat komt ook in je portfolio, die we 2x per jaar met ouders en leerlingen bespreken. Daarin laten ze hun Eigen Weggetjes zien, zo leuk.”
Wat is het effect van deze manier van werken?
“Kinderen door de hele school heen weten wat Eigen Weggetje is, en de betrokkenheid is heel hoog. Daardoor wordt de leertijd heel effectief gebruikt. Het eigen werk is ook veel gerichter dan voorheen. Met de opdrachten uit de keuzekast, was het toch meer vrijblijvend en met minder focus. Het doel is nu preciezer, en ze maken er een plan bij: wat zijn criteria? Wat heb ik ervoor nodig? Wat moet ik kunnen? Hoe ga ik dat doen?
Het is onderdeel van de weektaak, dus niet alleen iets voor leerlingen die hun schoolwerk afhebben. Zo werken ze serieus aan onze kernwaarden zelfstandigheid, verantwoordelijkheid en samenwerking, en aan hun executieve functies. Daar hebben ze later heel veel aan. En ze passen op een natuurlijke manier toe wat ze bij taal en rekenen leren.”
Wat is nu jullie vervolgstap?
“Volgend jaar willen we door met het Bord in de klas kinderen nog meer betrekken bij de thema’s die we als team afspreken. Als team willen we de onderlinge feedback nog verdiepen en de leerKRACHT-instrumenten (gezamenlijk lesontwerp, lesbezoek en feedback en stem van de leerling) nog beter op elkaar laten aansluiten. “
Wat zou je andere scholen die aan eigenaarschap willen werken aanraden?
“Als je als lerarenteam ervaart wat eigenaarschap is en wat daarvoor nodig is, kun je dat ook beter bij leerlingen aanzetten. Dat gaat zowel om autonomie (het ‘eigene’ inbrengen), als om planmatig werken. Ook ons MT heeft een eigen bord met doelen en acties. Dus: practice what you preach!”
Wil je meer horen over hoe je het eigenaarschap bij je leerlingen kan vergroten?
Volg dan ons webinar eigenaarschap op 1 februari 15:30
Wil je meer lezen voor het verhogen van eigenaarschap bij je leerlingen?
Hier vind je meer handvatten
