Intern begeleider: help je collega’s elkaar steeds beter te maken

Als intern begeleider begeleid je leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Maar je tijd is schaars en dat wringt soms. Want kun je wel voldoende tijd vrijmaken voor alle kinderen die dat nodig hebben? Meer tijd voor de IB’er lijkt een logische oplossing. Toch is het effectiever om te zorgen dat de leraren op school zó goed zijn dat er minder ‘gerepareerd’ hoeft te worden. En je team versterken kan door een verbetercultuur te creëren. Dat voorkomt achterstanden en uitval en daardoor kun jij je als IB’er focussen op de echte zorgleerlingen. In deze blog lees je wat een verbetercultuur is en welke rol jij als IB’er kan spelen bij het opbouwen ervan.

Op een school met een verbetercultuur leren leraren van elkaar en werk je samen met je leerlingen en de schoolleiding aan het verbeteren van het onderwijs. De aanpak van leerKRACHT helpt daarbij onder het motto ‘Elke dag samen een beetje beter’. Aan de basis staan vier instrumenten die elkaar onderling versterken. Dat zijn de bordsessie, gezamenlijk lesontwerp, lesbezoek en feedback en de stem van de leerling. Om deze instrumenten succesvol in te zetten zijn er drie essentiële voorwaarden: ambitie, ritmiek en 'retrospective' (terug- en vooruitkijken). Samen vormen de instrumenten en de randvoorwaarden de kern van de leerKRACHT-aanpak, waarmee je op jouw school een verbetercultuur kan creëren. In de video zie je hoe dat in de praktijk werkt.

Als jouw school op deze manier gaat samenwerken, dan worden de leraren sterker en bereiken zij meer met hun leerlingen. En dat vergroot de kansengelijkheid. Want juist kinderen die meer ondersteuning nodig hebben, zijn afhankelijk van de kwaliteit van het onderwijs. Dat een verbetercultuur inderdaad kansenongelijkheid aanpakt, blijkt uit recent onderzoek van zowel McKinsey als de Onderwijsinspectie.

Als IB’er kun jij een heel waardevolle rol spelen in het stap voor stap creëren van zo’n verbetercultuur. Ook als de school niet heel specifiek werkt met de leerKRACHT-methodiek, kun je onderstaande tips toch inzetten. En daarmee wellicht ook draagvlak creëren om met zo’n verbetercultuur aan de slag te gaan.

1. Help teams beter te worden
Als de basiskwaliteit in de klas op orde is, dan hoeft er minder gerepareerd te worden door de IB’er. Alle reden dus om te zorgen dat de kwaliteit steeds beter wordt. Wat kan jij doen om het team van elkaar te laten leren?

• Help leraren elkaars talenten te benutten via lesbezoek
  Als IB’er heb je een goed zicht op wie waar sterk in is omdat je in lessen meekijkt en 1 op 1 gesprekken hebt met collega’s. Daarmee kun je een belangrijke koppelfunctie vervullen voor het instrument ‘lesbezoek’. Zoekt je ene collega bijvoorbeeld naar manieren om verlengde instructie effectiever te maken en weet je dat een andere collega daar sterk in is? Dan is gaan kijken bij die collega effectiever dan alleen maar erover gaan praten. Jij kan ze daartoe uitnodigen en wellicht ondertussen kort de les van je collega overnemen zodat hij of zij ook echt in de gelegenheid is om lesbezoek af te leggen.
• Versterk eigenaarschap leraren
  Op de Apollo 11 in Utrecht heeft de IB’er de groepsgesprekken vervangen door zogenaamde zorgbordsessies (zie video in rechterkolom). De leraren vullen voor hun eigen groep een ‘verbeterbord’-format in. Waar ze invullen wat hun zorgen zijn en wat de doelen en acties zijn voor de komende periode. Deze borden worden per bouw besproken. In deze overleggen stellen leraren verdiepende vragen aan elkaar en geven ze feedback aan collega’s. Hier gaat de leraar zelf weer mee aan de slag. Het effect is dat er meer eigenaarschap bij de leraar zelf is in plaats van bij de IB’er. De leraren zijn beter op de hoogte van elkaars zorgen en doelen en helpen elkaar meer bij de oplossingen. De sfeer is hierdoor ook heel erg veranderd. Voor oplossingen wordt er minder vaak gekeken naar de IB’er. Leraren gaan zelf met elkaar opzoek naar oplossingen.
• Bewaak de borging van verbeteringen
  Als het team een verbetering heeft bedacht, bijvoorbeeld voor modeling bij technisch lezen, dan is het goed om dit te borgen. Vaak worden de afspraken of inzichten hierover opgeschreven in een borgingsdocument. Maar hoe hou je dat onder de aandacht zodat iedereen er scherp op blijft? Als IB-er kun je (met het team) nadenken over jullie dit soort verbeterafspraken zichtbaar houden en op welke manier jullie hier regelmatig op terugkomen. Het bewaken en bespreken hiervan past goed bij de rol van de IB-er. We schreven een blog over hoe je dat kunt doen.

2. Betrek de stem van de leerling
De waan van alle dag en al het regelwerk zorgt er wel eens voor dat teamleden wat afgeleid worden van datgene waar ze eigenlijk mee bezig willen zijn: goed onderwijs verzorgen aan leerlingen. Als IB'er kun je het team hierbij helpen door de stem van de leerling te vertegenwoordigen op twee manieren: indirect en direct.

Indirect betrekken leerlingen
In Zeeland werkt IB'er Adrianne Capel op basisschool de Kompas (zie video in rechterkolom). Zij werd geraakt door de kracht van het betrekken van leerlingen. Sinds zij dit ervaren heeft, stelt zij in overleg met leraren en directie vaak de simpele vraag: 'wat heeft de leerling hieraan?'
Deze vraagt helpt om de juiste prioriteiten te stellen. Je kunt je tijd maar één keer besteden, doen we dan de juiste dingen?

Direct betrekken van leerlingen
Behalve zelf nadenken over wat de leerling eraan heeft, kun je het natuurlijk ook rechtstreeks aan de leerlingen vragen. Van de kleuters tot groep 8 hebben ze best een mening over wat het effect van wat leraren in de les doen. IB'er Jacqueline Carbo van De Nieuwe Wiel in Lopik bevestigt het verhaal van Adrianne Capel: 'wij luisterden al heel goed naar de leerlingen en bedachten welke behoefte zij hadden, maar we ervaren dat dit nog veel beter kan'. Zij organiseren nu 'leerlingarena's' (zie video in rechterkolom).

Dat zijn bijeenkomsten waar 6 tot 8 leerlingen in een binnenring zitten en, onder begeleiding van een docent of de IB’er, een aantal vragen over het onderwijs beantwoorden. Het lerarenteam is daarbij. Zij zitten in de buitenring en luisteren 20 minuten stil naar wat hun leerlingen te vertellen hebben. Het effect van zo'n arena is heel krachtig. Niet alleen krijg je heel concrete tips van leerlingen over wat je nog beter kunt doen, maar leraren horen het direct van de kinderen. Geen sterkere motivatie dan dat.

3. Geef zorgleerlingen een eigen stem
Ook in je eigen begeleidingswerk van leerlingen, kun je instrumenten van de leerKRACHT-methodiek toepassen. We zien bij verschillende scholen dat ze het verbeterbord gebruiken bij zorgoverleggen en individuele ontwikkelgesprekken met leerlingen. Bijvoorbeeld op de Tuimelaar in Hoogvliet (zie video in rechterkolom). Bij hun zorgoverleg komen verschillende partijen rondom een kind samen zoals de school, Jeugdzorg, Leerplicht, Schoolmaatschappelijk werk, Passend Onderwijs en Jeugdbescherming.

Vroeger bespraken ze dan met elkaar het gezin. Maar tegenwoordig gaat het anders op de Tuimelaar. De kinderen en ouder(s) worden betrokken tijdens het overleg doormiddel van het verbeterbord. Het kind is in de lead en doet een ‘check-in’ aan de hand van smileys: ‘Hoe voelt iedereen zich?’. Alle aanwezige kinderen van het gezin beantwoorden deze vraag. Daarna volgen de successen: wat heeft elk van de kinderen de afgelopen periode bereikt op die punten die hij of zij wilde verbeteren? Vervolgens bespreken de kinderen met de volwassenen waar zij de komende periode aan willen werken.

De IB’er schrijft ondertussen mee op het verbeterbord. Het effect hiervan is dat zowel ouders als de kinderen betrokken zijn en het gevoel hebben invloed te hebben op de situatie. Er wordt met ze gesproken in plaats van dat er alleen maar over hen gesproken wordt. In de video vertelt IB’er Nancy Tadey erover.

Wil je over Interne Begeleiding met ons in gesprek?

Hierboven heb je verschillende tips gelezen over hoe jij als IB’er een rol kan spelen bij de verbetercultuur op jouw school en wat het jou en de leerlingen oplevert. Werkt jouw school nog niet met de leerKRACHT-methodiek? Bespreek dan eerst eens met je team dit blog en wat je er graag uit meeneemt of wilt inzetten. Als jouw school al wel met leerKRACHT werkt, dan kan dit blog een aanleiding zijn om jouw rol als IB’er binnen de methodiek nog verder te verduidelijken of aan te scherpen.

Aan de slag met Interne Begeleiding?

Deze video gaat in op de ritmiek van samenwerken bij teams.

Wil je over Interne Begeleiding met ons in gesprek?