Intern begeleider: help je collega’s elkaar steeds beter te maken en geef leerlingen een stem

Als intern begeleider begeleid je leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Maar je tijd is schaars en dat wringt soms. Want kun je wel voldoende tijd vrijmaken voor alle kinderen die dat nodig hebben? Meer tijd voor de IB’er lijkt een logische oplossing. Toch is het effectiever om te zorgen dat de leraren op school zó goed zijn dat er minder ‘gerepareerd’ hoeft te worden. En je team versterken kan door een verbetercultuur te creëren. Dat voorkomt achterstanden en uitval en daardoor kun jij je als IB’er focussen op de echte zorgleerlingen. In deze blog lees je wat een verbetercultuur is en welke rol jij als IB’er kan spelen bij het opbouwen ervan.

Als jij en je collega’s écht gaan samenwerken aan steeds beter onderwijs, dan worden de leraren sterker en bereiken jullie meer met je leerlingen. En dat vergroot de kansengelijkheid. Want juist kinderen die meer ondersteuning nodig hebben, zijn afhankelijk van de kwaliteit van het onderwijs. Dat een verbetercultuur inderdaad kansenongelijkheid aanpakt, blijkt uit recent onderzoek van zowel McKinsey als de Onderwijsinspectie.

De aanpak van leerKRACHT helpt scholen bij het vormgeven van een verbetercultuur onder het motto ‘Elke dag samen een beetje beter’. Aan de basis staan vier instrumenten die elkaar onderling versterken. Dat zijn de bordsessie, gezamenlijk lesontwerp, lesbezoek en feedback en de stem van de leerling. Om deze instrumenten succesvol in te zetten zijn er drie essentiële voorwaarden: ambitie, ritmiek en 'retrospective' (terug- en vooruitkijken). Samen vormen de instrumenten en de randvoorwaarden de kern van de leerKRACHT-aanpak, waarmee je op jouw school een verbetercultuur kan creëren.

In de video zie je hoe dat in de praktijk werkt.

Als IB’er kun jij een heel waardevolle rol spelen in het stap voor stap creëren van zo’n verbetercultuur. Ook als de school niet werkt met de leerKRACHT-methodiek, kun je onderstaande tips inzetten. De tips gaan over:

A:  Hoe je collega’s van elkaar laat leren en samen verbeteren.
B:  Hoe je leerlingen betrekt bij continu verbeteren. 

A: Met je collega’s

Als de basiskwaliteit in de klas op orde is, dan hoeft er minder gerepareerd te worden door de IB’er. Alle reden dus om te zorgen dat de kwaliteit steeds beter wordt. Welke rol kun jij hierin spelen?

Tip 1: Van elkaar leren via lesbezoek

Als IB’er heb je een goed zicht op wie waar sterk in is omdat je in lessen meekijkt en 1 op 1 gesprekken hebt met collega’s. Daarmee kun je een belangrijke koppelfunctie vervullen voor het instrument ‘lesbezoek’. Zoekt je ene collega bijvoorbeeld naar manieren om verlengde instructie effectiever te maken en weet je dat een andere collega daar sterk in is? Dan is gaan kijken bij die collega effectiever dan alleen maar erover gaan praten. Jij kan ze daartoe uitnodigen en wellicht ondertussen kort de les van je collega overnemen zodat hij of zij ook echt in de gelegenheid is om lesbezoek af te leggen. Bespreek ook met je collega’s op welke manier ze zo’n lesbezoek kunnen nabespreken zodat het voor beide een prettig leermoment is. We schreven er een apart blog over.

Tip 2: Maak teamwerk van groepsplanbesprekingen en opbrengstvergaderingen

Doelgericht samenwerken aan groepsplannen. Op de Apollo 11 in Utrecht heeft de IB’er de groepsplanbesprekingen vervangen door zogenaamde zorgbordsessies (zie video in rechterkolom). De leraren vullen voor hun eigen groep een ‘verbeterbord’-format in. Hierop staan hun zorgen en de doelen en acties voor de komende periode. Deze borden worden per bouw besproken: leraren stellen verdiepende vragen aan elkaar en geven feedback aan collega’s. Hier gaat de leraar zelf weer mee aan de slag. Het effect is dat er meer eigenaarschap bij de leraar zelf is in plaats van bij de IB’er. De leraren zijn beter op de hoogte van elkaars zorgen en doelen en helpen elkaar bij de oplossingen. De sfeer is hierdoor ook heel erg veranderd.

Samenwerken en van elkaar leren in opbrengstvergaderingen. Nancy Tadey (IB’er bij de Tuimelaar in Hoogvliet) heeft voor de opbrengstvergaderingen heeft Nancy een insteek gekozen die bijdraagt aan ‘samen elke dag een beetje beter’. Voorafgaand maakt Nancy een schoolanalyse: hebben we onze doelen bereikt en hoe staan we tegenover het landelijk gemiddelde?  De collega’s gaan tijdens de vergadering in groepjes langs de gevisualiseerde analyses met de vraag ‘welke conclusies trek je en wat hebben we op schoolniveau nodig om de stap vooruit te zetten?’. Na de schoolbrede conclusies gaan ze in duo’s op groepsniveau de cito-analyses maken. Daaruit komen leerlingen die buiten de boot vallen; leraren bepalen vervolgens samen wat die leerlingen nodig hebben (handelingsplan, leesbegeleider, et cetera). Dit levert veel meer op dan wanneer elke leerkracht die apart doet voor zijn of haar eigen groep.

B: Geef leerlingen een stem

Tip 3: Organiseer leerlingarena’s

Van de kleuters tot groep 8 hebben ze best een mening over wat het effect van wat leraren in de les doen. IB'er Jacqueline Carbo van De Nieuwe Wiel in Lopik bevestigt het verhaal van Adrianne Capel: 'wij luisterden al heel goed naar de leerlingen en bedachten welke behoefte zij hadden, maar we ervaren dat dit nog veel beter kan'. Zij organiseren nu 'leerlingarena's' (zie video in rechterkolom).

Dat zijn bijeenkomsten waar 6 tot 8 leerlingen in een binnenring zitten en, onder begeleiding van een docent of de IB’er, een aantal vragen over het onderwijs beantwoorden. Het lerarenteam is daarbij. Zij zitten in de buitenring en luisteren 20 minuten stil naar wat hun leerlingen te vertellen hebben. Het effect van zo'n arena is heel krachtig. Niet alleen krijg je heel concrete tips van leerlingen over wat je nog beter kunt doen, maar leraren horen het direct van de kinderen. Geen sterkere motivatie dan dat.

Tip 4: Laat zorgleerlingen zelf aan het woord

Ook in je eigen begeleidingswerk van leerlingen, kun je instrumenten van de leerKRACHT-methodiek toepassen. We zien bij verschillende scholen dat ze het verbeterbord gebruiken bij zorgoverleggen en individuele ontwikkelgesprekken met leerlingen. Bijvoorbeeld op de Tuimelaar in Hoogvliet (zie video in rechterkolom). Bij hun zorgoverleg komen verschillende partijen rondom een kind samen zoals de school, Jeugdzorg, Leerplicht, Schoolmaatschappelijk werk, Passend Onderwijs en Jeugdbescherming. Vroeger bespraken ze dan met elkaar het gezin, nu doen ze dat anders. De kinderen en ouder(s) worden betrokken tijdens het overleg doormiddel van het verbeterbord. Het kind is in de lead en doet een ‘check-in’ aan de hand van smileys: ‘Hoe voelt iedereen zich?’. Alle aanwezige kinderen van het gezin beantwoorden deze vraag. Daarna volgen de successen: wat heeft elk van de kinderen de afgelopen periode bereikt op die punten die hij of zij wilde verbeteren? Vervolgens bespreken de kinderen met de volwassenen waar zij de komende periode aan willen werken.  De IB’er schrijft ondertussen mee op het verbeterbord. Het effect hiervan is dat zowel ouders als de kinderen betrokken zijn en het gevoel hebben invloed te hebben op de situatie. Er wordt met ze gesproken in plaats van dat er alleen maar over hen gesproken wordt.

Enthousiast? Ga in gesprek met je team om een eerste of een vervolgstap te zetten

Hierboven heb je verschillende tips gelezen over hoe jij als Intern Begeleider een rol kan spelen bij de verbetercultuur op jouw school en wat het jou en de leerlingen oplevert. Werkt jouw school nog niet met de leerKRACHT-methodiek? Bespreek dan eerst eens met je team dit blog en wat je er graag uit meeneemt of wilt inzetten. Als jouw school al wel met leerKRACHT werkt, dan kan dit blog een aanleiding zijn om jouw rol als IB’er binnen de methodiek nog verder te verduidelijken of aan te scherpen.

Aan de slag met Interne Begeleiding?

Ervaringen van IB-ers

Wil je over Interne Begeleiding met ons in gesprek?