Wat is Passend onderwijs?
Alle leerlingen moeten een plek krijgen op school die past bij hun kwaliteiten en mogelijkheden. Dit heet passend onderwijs. Deze vorm van onderwijs moet ervoor zorgen dat elk kind het beste uit zichzelf haalt. Scholen bieden daarom extra hulp aan leerlingen die dit nodig hebben, zoals kinderen met leer- of gedragsproblemen.
Werken met Passend onderwijs
Met de komst van het passend onderwijs is de rol van de Intern Begeleider (IB’er) nogal veranderd. Iedere IB’er wil het beste voor alle leerlingen op school maar wat helpt jullie kinderen het meest? Hoe ziet passend onderwijs voor hen eruit? Het zijn de leraren die het verschil maken: wat kun jij doen om hen nog sterker te maken? Je spreekt de leerlingen en weet waar zij behoefte aan hebben. Hoe kun jij hun stem nog duidelijker laten klinken op school?
Maar eerst even een stap opzij. Hoe ziet een school eruit waar het onderwijs écht goed is? Daar werken leraren samen in hechte teams. Zij bepalen samen wat hun ambitie is, waar ze deze periode aan werken en doen dat samen. Ze ontwerpen samen lessen en bezoeken elkaars lessen. Het gesprek in de lerarenkamer gaat over onderwijs.
De leerlingen op deze scholen zijn onderdeel van dit gesprek. Zij denken mee over het verbeteren van het onderwijs. Niet alleen door hun leraren feedback te geven maar ze stellen zelf óók doelen in de klas en realiseren deze samen.
In zo’n school denk je niet vóór de leraar en niet vóór de leerling, maar mét hen. Op steeds meer leerKRACHT-scholen zien we IB’ers die hun rol anders zijn gaan invullen: voor hun leerlingen maar ook omdat ze er zelf plezier in hebben. Een viertal van hen vertelt hieronder hun verhaal aan de hand van de volgende thema’s
- Zorgleerlingen? Kijk naar de successen
- De IB’er vertolkt de stem van alle leerlingen
- Leerlingen krijgen beter onderwijs als docenten sterker worden
- Wat betekent dit allemaal samen voor de rol van de IB’er?
Zorgleerlingen? Kijk naar de successen
We zijn in een school in Rotterdam, de Tuimelaar. Er hebben zich een aantal mensen verzameld, namelijk van de school zelf, van Jeugdzorg, Leerplicht, Schoolmaatschappelijk werk, Passend Onderwijs en van de Jeugdbescherming. Zij gaan aan de slag om de situatie rond drie zorggezinnen te verbeteren. Vroeger zouden ze deze gezinnen onderling hebben besproken maar vandaag gaat het anders.
Er wordt op de deur geklopt. De moeder van het eerste gezin komt binnen. Nancy Tadey, interne Begeleider van de school haalt de vier kinderen van dit gezin uit hun klassen op. Het gesprek kan beginnen. En het is geen volwassene die het initiatief neemt maar één van de vier kinderen neemt het woord. Zij doet een ‘check-in’ met een ‘verbeterbord’ (een simpel wit bord): hoe voelt iedereen zich? De aanwezigen kunnen kiezen uit een 3 verschillende smileys: de happy, neutrale of de sippe smiley.
FIGUUR 1: NANCY TADEY VERTELT OVER HAAR ERVARING
Daarna volgen de successen: wat heeft elk van de kinderen de afgelopen periode bereikt op die punten die hij of zij wilde verbeteren? Hun moeder kijkt toe met een mengeling van verbazing en trots. Dat háár kinderen dit kunnen! Daarna praten de kinderen met de volwassenen over waar zij de komende periode aan willen werken. Nancy schrijft ondertussen mee op het verbeterbord.
Als de kinderen daarna de kamer verlaten is hun moeder zichtbaar ontspannen Dit is geen gesprek met instanties die haar verwijten maken. Het gesprek gaat verder, waarbij de volwassenen overleggen. De moeder heeft in een van de eerdere gesprekken een doel voor haar kinderen geformuleerd: ‘dat zij zich fijn voelen op school’. De aanwezigen bespreken hoe het daarmee staat en welke ondersteuning de kinderen daarvoor nu nodig hebben. Na een half uur is het overleg afgelopen en gaat de vrouw naar huis. Er is veel bereikt.
Wil je meer ervaringen horen?
FIGUUR 2: ADRIANNE CAPEL VERTELT OVER HAAR ERVARING
De IB’er vertolkt de stem van alle leerlingen
Als in deze situatie de kinderen het voortouw kunnen nemen, dan kan dat overal. De IB’er op school is bij uitstek de persoon om de stem van de leerling te vertegenwoordigen. In Zeeland werkt IB’er Adrianne Capel op basisschool De Kompas. Zij werd geraakt door de kracht van het betrekken van leerlingen. Sinds zij dit ervaren heeft, stelt zij in overleg met leraren en directie vaak twee simpele vragen:
- ‘Wat heeft de leerling hieraan?’
- ‘Hoe kunnen we de leerlingen hierbij betrekken?’
Dat kun je natuurlijk zelf bedenken maar je kunt het ook aan de leerlingen vragen. Van de kleuters tot groep 8 hebben ze best een mening over wat het effect is dat leraren op hen hebben. En ja, dat geldt ook voor kinderen die we voor het gemak maar even de ‘doelgroep’ van passend onderwijs noemen.
IB’er Jacqueline Carbo van De Nieuwe Wiel in Lopik bevestigt het verhaal van Adrianne Capel: ‘Wij luisterden al heel goed naar de leerlingen en bedachten welke behoefte zij hadden, maar we ervaren dat dit nog veel beter kan’. Zij organiseren nu ‘leerlingen-arena’s’. Dat zijn bijeenkomsten waar 6 tot 8 leerlingen, die in een binnenring zitten, onder begeleiding van een docent of de IB’er een aantal vragen over het onderwijs beantwoorden. Het lerarenteam is daarbij aanwezig. Zij zitten in de buitenring en luisteren 20 minuten in stilte naar wat hun leerlingen te vertellen hebben.
Het effect van de arena is heel krachtig. Niet alleen omdat je heel concrete tips van leerlingen krijgt over wat je nog beter kunt doen, maar docenten horen het direct van de kinderen zelf. Geen sterkere motivatie dan dat. Luister wat Adrianne Capel er in deze video over vertelt.
Zo’n leerlingenarena is een mooie eerste stap maar je kunt nog verder gaan. Op veel leerKRACHT-scholen hebben leraren de verbeterborden mee de klas in genomen. Als je gaat kijken zie je dat leerlingen daar samen doelen stellen, verbeteracties bedenken en elkaar daarna gaan helpen om hun doelen te realiseren. Fictie? Nee, dit is al gewoon geworden op honderden leerKRACHT-scholen, kijk maar eens naar deze korte video waarin leerlingen in groep 5 de bordsessie leiden.
FIGUUR 3: MARJOLEIN LE CLERCQ VERTELT OVER EIGENAARSCHAP & BETROKKENHEID
De leerlingen krijgen beter onderwijs als docenten sterker worden
Wat doen de leraren met de input van hun leerlingen? Het onderwijs beter maken natuurlijk. De IB’er heeft hen dan al geholpen door de stem van de leerlingen te laten klinken. Maar wat kun jij als IB’er nog meer doen?
We gaan terug naar Zeeland, naar Adrianne Capel: ‘Er worden door de IB’er prachtige plannen geschreven voor leraren vanuit de overtuiging dat een IB’er het wel weet’. Maar wordt het onderwijs daar structureel beter van? Je vult zo gaten, je helpt mensen niet om structureel beter te worden.
We zien daarom steeds meer IB’ers op de honderden leerKRACHT-scholen kiezen voor de rol van leerKRACHT-coach. Ze besteden dan een deel van hun tijd aan het sterker maken van het team. Zoals Adrianne zegt: ‘je wilt uitgaan van de professionaliteit van leraren en hun kennis’. Dat betekent dat de IB’er geen oplossingen biedt, maar het team helpt samen beter te worden.
De leerKRACHT-coach introduceert daarvoor het verbeterbord en stimuleert collega’s met flinke regelmaat samen (delen van) lessen voor te bereiden en die lessen bij elkaar te bezoeken. Jacqueline Carbo van De Nieuwe Wiel: ‘Als je leraren helpt beter te worden, dan krijgen leerlingen beter les’.
FIGUUR 4: MARJOLEIN LE CLERCQ VERTELT OVER EIGENAARSCHAP & BETROKKENHEID
Wat betekent dit allemaal samen voor de rol van de IB’er?
Je hebt hier de verhalen gelezen van een aantal van je collega-IB’ers die op hun school nog meer zijn gaan betekenen voor de leerlingen. Welke van hun acties spreekt jou aan?
- Hoe kun jij zorgleerlingen en hun ouders zelf in het zorgoverleg betrekken?
- Uitgaande van de vragen ‘Wat hebben de leerlingen hieraan?’ en ‘Hoe kunnen we de leerlingen hierbij betrekken?’ – Kunnen deze twee vragen je helpen om op school de stem van de leerling te vertolken?
- Hoe kun jij een groter deel van je tijd besteden aan het versterken van de kwaliteit van leraren en daarbij gebruik maken van hun professionaliteit en kennis?
Je zult merken dat het effect daarvan meer werkplezier, betrokken leerlingen en nog beter onderwijs zal zijn. De leraren krijgen meer eigenaarschap. Jij als intern begeleider hoeft minder te controleren en te sturen. Hierdoor ben je minder tijd kwijt aan ‘triviale’ zaken en kom je weer meer toe aan je vak. IB’er Marleen vertelt in deze video hoe zij dat heeft aangepakt.
FIGUUR 5: MARLEEN LANCEE VERTELT OVER ZORGBORDSESSIES
