10 succesfactoren om een duurzame verbetercultuur op jouw scholen te creëren

Jij wilt op jouw school of scholen aan de slag met het versterken van lerarenteams, om daarmee het onderwijs te verbeteren. Dat doe je met een verbetercultuur, waarin leraren van elkaar leren en samen het onderwijs verbeteren. Dat is namelijk hét recept voor beter onderwijs, zo blijkt uit de Staat van het Onderwijs 2020  en onderzoek van McKinsey. Maar, hoe zorg je ervoor dat wat jij gaat doen op school om een verbetercultuur te creëren echt werkt? Een boek lezen, een cursus volgen, een verbeterbord ophangen? Was het maar zo simpel..

Wat is een verbetercultuur? In zo’n cultuur leren leraren van elkaar en verbeteren zij met input van hun leerlingen het onderwijs. Onderzoek laat zien dat zo’n cultuur het verschil maakt tussen goede en matige scholen. En daarmee onderwijskwaliteit en kansenongelijkheid op schoolniveau en op landelijk niveau aanpakt.

Een verbetercultuur op school is eenvoudig te begrijpen, maar moeilijk te realiseren. Dat komt door de intrinsieke weerstand tegen verandering in organisaties. Wil je aan de slag met zo’n cultuur, dan is het belangrijk te weten wat de succesfactoren (of valkuilen) zijn. Wij als stichting leerKRACHT hebben 10 succesfactoren gevonden. Die gaan we in deze blog met je delen.

De basis voor deze 10 succesfactoren is internationaal onderwijsonderzoek, ervaring in bedrijven en instellingen met het creëren van een verbetercultuur en 8 jaar lang leren en verbeteren op basis van praktijkervaring in 896 scholen die werken met leerKRACHT.

Deze 10 succesfactoren hebben geleid tot de impact die de Universiteit Utrecht en onderzoeksbureau Oberon rapporteren op scholen die met leerKRACHT werken. Twee jaar onderzoek op 231 leerKRACHT-scholen laat zien: in één jaar tijd een lerende cultuur op school en leraren die significant beter zijn in hun vak.

We sorteren de 10 factoren om succes te boeken langs drie onderdelen van de leerKRACHT-werkwijze: methodiek & aanpak, de inzet van de school en de ondersteuning van de school:

Cultuurverandering bereik je niet door te praten, maar door te doen. Wat is daarvoor nodig?

1. Geen cultuur zonder structuur. Om anders te gaan werken is structuur nodig. Dit is het minimale instrumentarium dat wij zien dat nodig is: de bordsessie, gezamenlijk lesontwerp, onderling lesbezoek en de stem van de leerling. Middels deze vier instrumenten creëer je een verbetercyclus dat start met doelen en eindigt met merkbaar en meetbaar effect in de klas.
2. Stap voor stap implementeren. We hebben ervaren dat er vier stappen nodig zijn op een school: de voorbereiding voor deelname aan het programma (met als doel draagvlak in het team en invulling van de randvoorwaarden), de startfase met een intern ‘leerKRACHT-team’ (bestaand uit een aantal leraren en de schoolleiding), vervolgens aan de slag met het hele lerarenteam en tenslotte het uitbouwen van de manier van werken om deze geheel ‘eigen’ te maken.

3. Draagvlak bij het hele schoolteam. Cruciaal is dat het hele team meedoet. Immers, een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’ kun je niet dragen met een deel van het team. Bovendien, zonder draagvlak ontstaat er snel weerstand, wat leidt tot gebrekkige uitvoering en daarmee het ontbreken van succeservaringen. Dat staat duurzame verandering in de weg.
4. Tijd om samen aan de slag te gaan. De minimaal benodigde tijd is 1,5 tot 2 uur per week voor alle leraren. In deze tijd gaan leraren aan de slag met concrete onderwijskundige doelen en voeren bijbehorende acties uit . Deze tijdbesteding blijft en wordt later zelfs nog groter, als leraren ervaren dat zij en hun leerlingen hier beter van worden.
5. Eigen verandercapaciteit. Met eigen mensen die de lerarenteams begeleiden bereik je meer en zorg je voor een duurzame impact. Wij starten pas met een school als er een intern ‘leerKRACHT-team’ is, bestaand uit: a) leraren als ‘schoolcoach’ van elk subteam van 8 tot 10 leraren en b) de hele schoolleiding. De schoolcoaches moeten hiervoor een halve dag per week aan tijd krijgen van de schoolleiding.
6. De schoolleider geeft het goede voorbeeld. Dat start al bij de draagvlaksessie, waarbij de schoolleider met een aantal voortrekkers onder de leraren het voortouw neemt. Wat niet werkt is dat een externe persoon het team probeert te overtuigen. Na de start geeft de schoolleider het goede voorbeeld, door deelname in het leerKRACHT-team en door zelf met de leerKRACHT-instrumenten aan de slag te gaan (bijv. feedback vragen).

Onderzoek laat zien dat circa 70 procent van alle verandertrajecten mislukken. Daarom is het belangrijk om dat te doen wat bewezen werkt. Je kunt een jaar later niet nog eens aankomen bij je team met een nieuwe poging. Dit is wat wij door schade en schande geleerd hebben dat scholen nodig hebben:

7. Een externe (expert)coach ondersteunt het interne leerKRACHT-team. Afhankelijk van de grootte van de school gaat onze expertcoach in het eerste jaar 12 tot 26 keer langs op school . Daarbij begeleidt de expertcoach het leerKRACHT-team van de school, niet de lerarenteams. Die teams worden door de interne schoolcoaches begeleid. Onze begeleiding bestaat uit het bijbrengen van vaardigheden, het helpen bij problemen en het coachen van de schoolleiding en de schoolcoach(es).
8. Uitwisseling met andere scholen, want een school alleen is kwetsbaar. We organiseren fora met andere scholen in de regio die ook met leerKRACHT werken en landelijk in de vorm van webinars. In die fora vieren de scholen successen, delen ervaringen, ontwikkelen vaardigheden en zoeken samen antwoorden op vraagstukken. De realisatie dat cultuurverandering voor iedereen lastig is, in combinatie met het zien van succes, stimuleert. Een speciaal forum dat wij organiseren is een bezoek aan bedrijven en ziekenhuizen die al jaren werken met een verbetercultuur. Dat geeft teams vertrouwen.
9. De methodiek en aanpak beschikbaar via een online academie. Om op grote schaal impact te realiseren is een mate van standaardisatie noodzakelijk. Die bieden we door de leerKRACHT methodiek en aanpak aan te bieden aan scholen via een online academie. Met daarin zo’n 20 modules, elk met 3 tot 5 korte instructievideo’s (2 minuten) en stappenplannen op 1 A4. Zonder deze opzet is de kwaliteit van uitvoering te variabel en ontbreekt er een ‘standaard’. Zo’n standaard is noodzakelijk om de aanpak continu te verbeteren.
10. Online impactmetingen om te verbeteren. Om de school inzicht te bieden in waar zij staat in de ontwikkeling van een verbetercultuur en een volgende stap te definiëren, bieden wij een aantal metingen. Deze hebben we ontwikkeld met de Universiteit Utrecht en Oberon: een voortgangsmeting, een cultuurmeting, een 360-survey voor de schoolleiding en een meting voor de samenwerking in het leerKRACHT-team. De metingen gebruiken we tevens zelf, voor het versterken van onze methodiek, aanpak en mensen.

Als je de ambitie hebt om een verbetercultuur op school te creëren, dan zul je linksom of rechtsom met deze succesfactoren aan de slag ‘moeten’: een gestructureerde aanpak, eigen inzet en het regelen van ondersteuning waar nodig.

Er is geen snelle sluipweg naar resultaat. Het is een illusie dat je er wel komt met het ophangen van een verbeterbord. Geef je als schoolleider niet het goede voorbeeld, dan komen je mensen niet in beweging. Heb je onvoldoende draagvlak bij de start, dan bijt dat je een paar maanden later in de staart. Et cetera.

Kies daarom een route die bij jullie past om de eerste stappen te zetten. Maak daarbij vooral gebruik van onze ‘geleerde lessen’ in de vorm van de 10 succesfactoren en ga met ons in gesprek als je daarbij ondersteuning nodig hebt.