Waarom De Bordsessie Het Onderwijs Verovert

Heb je genoeg van oeverloos vergaderen en mis je het gesprek over onderwijs?

Zit je vaak met je collega’s te vergaderen? Eindigen die vergaderingen zonder afspraken over acties en hebben de vergaderonderwerpen weinig te maken met jouw lessen en met beter onderwijs voor jullie leerlingen? Merk je dat jullie op school heel veel aanpakken, maar weinig afmaken? Zie je dat vaak dezelfde leraren opdraaien voor acties, of dat het draagvlak voor nieuwe initiatieven beperkt is? Dan is het tijd dat je met het verbeterbord aan de slag gaat.

Wat is dat, het verbeterbord?

Een simpel wit bord met een paar strepen erop. Je hangt het op in vol zicht in de lerarenkamer. Je kunt er niet omheen. Dat bord komt niet uit het onderwijs. Het is bedacht in autofabrieken, bij Toyota in Japan. En het heeft in de afgelopen 50 jaar een tocht gemaakt naar talloze bedrijven, ziekenhuizen en scholen in de hele wereld. Waaronder honderden scholen in Nederland.

Wat doe je met dat bord? Je gebruikt het voor een wekelijkse ‘bordsessie’ met het lerarenteam. Zo’n bijeenkomst duurt niet meer dan 15 minuten en vervangt op veel scholen urenlange teamvergaderingen. Deze 15 minuten vinden ze vervolgens ook nog eens veel effectiever.

Wat doet een team in zo’n bordsessie? Vijf dingen:

1. Check-in: je begint met de smileys: hoe voelt iedereen zich? Wie wil daar wat over delen?
2. Successen: je gaat door met delen: wat hebben jullie de afgelopen week bereikt?
3. Leerling-doelen: vervolgens bespreek je jullie leerlingdoelen: wat willen jullie de komende 4 tot 6 weken bereiken voor jullie leerlingen of studenten?
4. Leraar-acties: die doelen haal je alleen maar als je actie neemt: welke leraar gaat wat doen om die leerlingdoelen te realiseren? En wanneer is dat klaar?
5. Planning: tenslotte bespreek je de planning voor de komende week. Bijvoorbeeld: welke leraren gaan samen lessen voorbereiden en wie gaat bij welke collega’s lessen bezoeken en feedback geven?

Na zo’n bordsessie ga je samen aan de slag in een werksessie met je team. Daar neem je in ieder geval een uur voor. In dat uur praat je dus niet over het verbeteren van onderwijs, je bent er mee aan de slag. Heb je bijvoorbeeld als doel op het bord staan ?leerlingbetrokkenheid vergroten?, dan ga ja aan de slag om samen lessen voor te bereiden die dat effect hebben. Zo je tijd besteden is een stuk nuttiger en leuker dan vergaderen!

Wat heb je eraan, zo’n bordsessie?

Het vreemde is dat een ‘bordsessie’ de meest warme en effectieve manier is van overleggen met je team. Dat zeg ik niet omdat ik dat kan aantonen met feiten en analyses, maar omdat teams dat zo ervaren. Dat verklaart waarom teams die ermee beginnen er niet meer mee stoppen; niet in bedrijven, niet in ziekenhuizen, niet in scholen. Maar waarom is dat zo?

• Een sterker teamgevoel. De bordsessie is een moment waarop je met je team samenkomt en elkaar vraagt ‘hoe gaat het met je?’ Als je elkaar echt vertrouwt in het team dan zeg je niet ‘goed, ja, prima hoor’, maar dan deel je hoe je je voelt, ook als het niet goed met je gaat. Als je dat wilt, dan vertel je waarom, maar dat hoeft niet. Als team kun je zo rekening houden met collega’s.
• Meer overzicht en elkaar helpen. Als je wekelijks met elkaar bij het bord staat heb je een goed gevoel waar iedereen mee bezig is: problemen, successen, gevoelens, acties, enz. Als je dat overzicht hebt kun je elkaar makkelijker helpen of hulp krijgen.
• Meer focus en slagkracht. Op het bord passen maar 2 of 3 doelen. Dat is minder dan de waslijst van punten waar scholen normaal mee bezig zijn. Maar over die paar doelen ben je niet aan het praten, daar ga je mee aan de slag. Een schoolleider zei het als volgt: ‘ik was eerst bang dat we minder zouden doen, maar we bereiken juist meer’.
• Het gesprek gaat over onderwijs. Bij het bord gaat het gesprek over onderwijs, niet over organisatorisch gedoe. Dat komt omdat de doelen op het verbeterbord leerling-gericht zijn: wat willen jullie met jullie leerlingen bereiken? En daar gaat het gesprek over. Een veel gehoorde quote na een jaar werken met deze borden is ‘we hebben het weer over onderwijs’. Gek maar waar.
• Iedereen doet mee. Achter de leerling-doelen staan leraar-acties. In ieder geval van leraren die hun vinger opsteken en zeggen ‘daar wil ik mee aan de slag?’ Wat als iemands naam er nooit of zelden tussenstaat, of als iemands acties nooit af zijn? Dan gaat het team met hem of haar in gesprek om degene te helpen.
• Successen worden gevierd. Er gaat zoveel goed in het onderwijs. Dat vergeten we vaak, en dat vier je bewust bij het bord. Van de successen die je deelt kun je leren, die geven plezier en die sterken het team om samen door te gaan met het verbeteren van het onderwijs.

Daar blijft het niet bij, borden vermeerderen zich

Op school start je met het verbeterbord. Dat bord richt zich op het verbeteren van het onderwijs. Daar staan jullie leerling-doelen op. Maar daar blijft het niet bij. Je ziet al snel nieuwe borden hangen. Waarom? Omdat leraren denken ‘dit werkt, kunnen dit op meer plekken toepassen?’ Welke borden zie je leraren zoal introduceren:

• Borden voor organisatorische zaken. Vooral op MBO’s zien we dat teams gebukt gaan onder veel regeldingen. Die wil je uit de weg hebben, omdat ze anders de aandacht afleiden van het onderwijs. Hoe doen teams dat? Ze introduceren ‘scrum’ borden. Dat zijn simpele borden met drie kolommen: ‘te doen’, ‘bezig’ en ‘klaar’. Het team bedenkt wat hen de komende twee of drie weken te doen staat, schrijft dat op post-its en plakt die post-its in de kolom ‘te doen’. In die paar weken zie je post-its zich verplaatsen van ‘te doen’ via ‘bezig’ naar ‘klaar’. Zo heb je een goed overzicht van de voortgang van alle regelzaken.
• Borden voor projecten. Diezelfde scrum-borden gebruiken scholen ook voor projecten. Een project is bijvoorbeeld het aankomende bezoek van de Inspectie, het kerstfeest op de basisschool, enz. Het projectteam ziet meteen wie wat aan het doen is en waar nog hulp nodig is.
• Borden in de klas. Dit is misschien wel de grootste verrassing die ik heb meegemaakt in de afgelopen jaren. Docenten nemen de verbeterborden mee de klas in. Op basisscholen hangt er dan in elke groep een bord. In het MBO en in middelbare scholen zie je de borden in SLB- en mentorklassen. De bordsessies worden in het begin nog geleid door leraren, maar na 1 of 2 maanden nemen de leerlingen het over. Zij doen de check-in met de klas, halen successen op, stellen zelf doelen en nemen verbeteracties. Geloof je het niet, kijk maar eens naar deze twee korte video’s:

• Borden bij de directie. Als leraren en leerlingen met borden aan de slag zijn, dan blijft de schoolleider niet achter. Het schoolplan kun je prima in kaart brengen met een jaarbord, waarmee je inzicht krijgt in waar jullie staan. En je geeft als schoolleider zo zelf het goede voorbeeld voor je team; ook jij bent aan de slag met ‘elke dag samen een beetje beter’.

Klinkt als een eitje, is het dat ook?

Whiteboard kopen, ophangen en klaar is Kees. Helaas, was het maar zo makkelijk. Het bord is enkel een verschijningsvorm van iets wat dieper ligt: een cultuur van ?elke dag samen een beetje beter?. Iedereen met een beetje ervaring weet dat het veranderen van een cultuur een enorme klus is. Laat me drie voorbeelden noemen van problemen die je moet overwinnen om bordsessies een effectief onderdeel te maken van jullie verbetercultuur op school:

• Je cre?ert niet een-twee-drie het vertrouwen in je team om je gevoelens met elkaar te delen of zichtbaar te maken waar jullie mee bezig zijn en of dat lukt, of te laten zien of jij je acties wel uitvoert. Dat vergt vertrouwen in elkaar.
• Behalve vertrouwen moet je ook vaardigheden hebben. Hoe leid je zo’n bordsessie? Hoe geef je daarbij feedback aan elkaar? Hoe houd je elkaar scherp, bijvoorbeeld met op tijd komen en je acties uitvoeren? Hoe stel je doelen die klein, concreet en meetbaar zijn? Dat blijkt in de praktijk enorm lastig te zijn. En dat leer je niet uit een boekje, dat leer je door te doen met coaching ‘on the job’.
• Een bordsessie duurt maar een kwartiertje. Maar daar ben je er niet mee. Na die bordsessie moet je minstens een uur vrijroosteren voor het team om samen te werken aan verbeteracties of aan gezamenlijk lesontwerp. Anders is de bordsessie niet effectief.

Wil je hier toch mee gaan oefenen, begin dan in je eigen klas. In de kennisbank staan heel veel video’s van leraren die dat al doen en instructies over hoe je hiermee aan de slag kunt. Succes