‘Ach, zo is ze nu eenmaal’

Door Bonita Smits
Het team komt bij elkaar voor de bordsessie. Ze starten, zoals gewoonlijk, met de smileys: .
Met welk gevoel sta je hier? Eén van de docenten zegt: ‘zet mij maar op de middelste smiley. Ook voor de rest van het jaar want dat zal niet veranderen.’ Bordleider Martijn zegt niets en gaat door. Ook de andere collega’s reageren niet.

Wegslikken en doorgaan

Na afloop van de sessie praat ik na met Martijn. Ik vraag hem wat de opmerking van zijn collega met hem doet. ‘Ach’, is het antwoord, ‘wij werken al meer dan 26 jaar samen. Ik weet hoe ze is.’

Ik geef terug dat dit niet mijn vraag was. Doet het iets met hem? Na enige aarzeling geeft hij aan het wel een vervelende opmerking te vinden. Ze zet op die manier een sfeer neer in de groep die niet zo prettig is. ‘Het heeft iets ondermijnends maar ja: zo is ze nu eenmaal. We kennen haar.’

Op mijn vraag aan Martijn of hij dit ooit tegen haar heeft gezegd antwoordt hij negatief. Ik spoor hem aan om dat toch eens te doen. En wel op de feedback manier die we geoefend hebben.

Een paar weken later ben ik weer op de school van Martijn. Hij komt me al met twinkelende ogen tegemoet. Hij had inderdaad, ook al vond hij het heel eng, zijn collega op de feedback manier verteld wat de opmerking bij hem (onderdrukt) losmaakte. Ze had hem stomverbaasd aangekeken en was in snikken uitgebarsten. Ze was boos op zichzelf maar ook op haar collega’s: voor haar gevoel had nooit eerder iemand haar verteld wat haar opmerkingen, haar toon, soms met hen deed. Zij was zich van geen kwaad bewust. Ze vond dat men haar op deze manier de kans ontnam om zich te verbeteren.

Ze spraken af dat Martijn een bepaald gebaar zou laten zien als ze weer op ondermijnende toon iets zei. Dan kon ze op dat moment voor zichzelf bepalen of ze daar iets mee wilde doen of niet.

Staat dit voorbeeld op zichzelf? Nee. Ik kom zeer regelmatig teams tegen die bij de intake aangeven dat ze heel goed met elkaar samenwerken. En dat menen ze oprecht. Maar die vaak familiaire manier van omgaan met elkaar kan alleen in stand worden gehouden binnen een schijnwereld. En die wereld gaat regelmatig gepaard met roddel en achterklap.

Vertrouwen en veiligheid

Effectief samenwerken vraagt om een andere houding. Collega’s hoeven geen vrienden van elkaar te zijn maar behoren wel op een professionele manier met elkaar om te gaan. Echt in gezamenlijkheid op zoek gaan naar onderwijs waar de leerlingen beter van worden. En als je daarvoor je persoonlijke voorkeuren opzij moet zetten dan is dat maar zo.

En het opvallende is: als teams leren om op die manier met elkaar te werken, verhardt de sfeer niet (wat sommigen wel denken) maar wordt die juist als veiliger omschreven. Je durft erop te vertrouwen dat je collega’s tegen jou zélf zeggen wat ze een aandachtspunt vinden in plaats van hierover met anderen te roddelen.
Het begeleiden van dit proces op de school is één van de kerntaken vanuit stichting leerKRACHT. Als het gewoon wordt om elkaar feedback te geven dan ontstaat er een verbetercultuur.

Bonita Smits is expertcoach bij Stichting leerKRACHT. Zij begeleidt scholen in het vormgeven van hun verandercultuur.