Het WOW-effect van leerlinggerichtheid

Door Bas Timmermans
Als ik aan mijn zoon Denzel vraag ‘Hoe was het vandaag op school?’ is zijn antwoord doorgaans kort. ‘Saai!’. En dan doet zijn hele non-verbaal hierin congruent in mee. Voetballen tijdens de pauze is meestal het hoogtepunt, als ze tenminste aan de beurt zijn als klas om het voetbalplein te gebruiken. Als dat niet zo is, dan deugt er helemaal niets. En dan heft hij zijn armen jammerlijk in de lucht. Dat kan toch ook anders!

De afgelopen twee jaar heeft hij top-juffen gehad hoor, die hem als persoon zagen en bereid waren achter zijn soms lastige gedrag te kijken en hierover in gesprek te gaan. Maar het systeem was toch wel dat van voornamelijk klassikale instructie in losse vakken, individueel of in groepjes oefenen, huiswerk en toetsen. Aansluiten bij persoonlijke interesses, energie van het moment en mogelijkheden om op een andere manier stof tot je te nemen dan instructie  (bv door te experimenteren of een vlog te maken, wat hij helemaal geweldig vindt) daar heb ik hem weinig over gehoord. Vandaar zijn default-antwoord ‘saai!’.

Experiment in het VO

Na de zomer gaat hij naar het voortgezet onderwijs met advies VMBO G/T. Best spannend. Voor hem ook trouwens. De schoolkeuze is inmiddels gemaakt en onlangs werden de nieuwe leerlingen en hun ouders uitgenodigd voor een voorlichtingsbijeenkomst over een nieuwe aanpak. De uitnodiging was gericht aan Denzel, de nieuwe leerling en niet aan de ouders. Dat sprong direct in het oog na 8 jaar brieven aan de ouder(s)/verzorger(s) van.

Als ouders gaan we natuurlijk op deze uitnodiging in. Daarnaast was ik beroepsmatig nieuwsgierig wat deze aanpak zou inhouden. Ik ben namelijk verbetercoach in het onderwijs.

Denzel en zijn maatje Ryan namen, op onze aanwijzing, plaats op de voorste rij toen de voorlichting van start ging. De teamleider, die het verhaal begon, gebruikte in haar betoog veelvuldig Denzel en Ryan als aanspreekpunt en als voorbeeld om een situatie te verduidelijken. ‘Stel nou dat jij heel goed bent in rekenen en jij niet, ..’. Mijn vrouw en ik genieten in stilte op de rij achter hen, als ze zich even niet goed een houding weten te geven met al die aandacht.

Ruimte voor de leerling

Enkele punten uit de aanpak die voor mij een verademing waren en een grote mate van leerlinggerichtheid uitstralen:

• Klassen zijn heterogeen en hebben maximaal 20 leerlingen, wat ten goede komt aan de individuele aandacht per leerling.
• De klas heeft een eigen lokaal en leerlingen hoeven dus niet elk lesuur te verkassen, wat meer rust geeft en ook tijd oplevert die beter kan worden besteed.
• Leerlingen werken met een weektaak. Wanneer ze wat doen bepalen ze zelf. De instructiemomenten zijn wel vast, maar worden kort gehouden.
• 3 dagdelen per week zijn ingeruimd voor thematisch onderwijs, waarbij vakoverstijgend wordt geleerd volgens principes van ontdekkend en ontwerpend leren.
• Leerlingen hebben dagelijks een contactmoment met hun klasmentor. Hier wordt de voortgang op de weektaak besproken en waar nodig bijgesteld.
• De docenten hebben trouwens ook elke dag een gezamenlijke dagstart, waarin ze onderling afstemmen. Ze hebben zelfs vaste uren waarop ze elkaar vervangen bij onverwachte afwezigheid en nemen dan elkaars les over.
• Leerlingen kunnen starten tussen 8:30 en 9:00. Veel puberbreinen zijn in de vroege ochtend niet op hun best. Kom je wat later, dan ga je wat langer door.

Flexibel vanuit een visie

Na de toelichting was er ruimte voor vragen. Een vraag was bijvoorbeeld: ‘Mijn kind heeft zich aangemeld voor de sportklas. Kan dat ook in combinatie met deze nieuwe aanpak?’ Dit was niet voorzien. Desondanks werd er hardop nagedacht door de aanwezige teamleden en kwamen ze binnen twee minuten tot de slotsom dat er eigenlijk geen reden was waarom dit niet zou kunnen. ‘Als dit voor een leerlingen belangrijk is, dan passen we hier een mouw aan’.

De betrokkenheid en het enthousiasme van de aanwezige leraren bij het beantwoorden van vragen (vragen van leerlingen gingen voor) straalde uit dat ze stuk voor stuk, en als collectief, geloven in deze aanpak hebben. Ze stonden te stralen en de zaal werd er warm van.

Vorige week kregen we een email met de melding dat er maar liefst 53 aanmeldingen waren voor de 40 geplande plekken. Dat zou dan loten worden, was al aangekondigd tijdens de voorlichtingsavond. Maar nee hoor, er komen dan gewoon drie klassen en dus is er ruimte voor nog 7 leerlingen om zich alsnog aan te melden.

In mijn gedachten stel ik me voor hoe Denzel’s antwoord volgend jaar zal zijn op de vraag waarmee ik deze blog startte. Misschien antwoordt hij straks wel iedere dag ‘Wow!’.

Bas Timmermans is expertcoach bij Stichting leerKRACHT