Je leert het meest van praktische ervaringen, in plaats van theorie. Je weet toch niet precies wat voor jou en jouw leerlingen werkt. Ga na een eerste oriëntatie snel aan de slag. Je houdt het behapbaar door twee keuzes te maken: wat wordt jouw eerste, kleine aanpassing in je didactiek en bij welke leerlingen of lesinhoud ga je die inzetten? We geven voor beide keuzes een aantal suggesties mee:
Bouw je didactiek stap voor stap uit
Bedenk hoe jouw didactiek eruit zou zien als je formatief handelen hebt geïntegreerd in je lessen. Beschrijf dit in steekwoorden en start met een onderdeel waarvan je aanvoelt dat het logisch is om daarmee te beginnen. We geven wat voorbeelden:
- Elke les leerdoelen en criteria expliciet benoemen voor de leerlingen.
Benoem niet alleen het leerdoel, maar geef ook aan wanneer de leerling het leerdoel voldoende beheerst en hoe hij of zij dat kan aantonen. Als leerlingen bijvoorbeeld in het Frans iemand moeten kunnen begroeten, is het dan voldoende dat je ‘Bonjour’ kunt zeggen? Of moet je meerdere begroetingen kennen? Moet de leerling de begroeting alleen kunnen uitspreken of ook kunnen schrijven? En hoe kan de leerling aantonen dat het leerdoel bereikt is?
- Leerlingen specifieke feedback geven op waar ze staan ten opzichte van leerdoel
Stel een leerling beheerst het leerdoel ‘begroeten in het Frans’ nog onvoldoende. Welke informatie geeft dat de leerling? Waar moet hij of zij aan werken om het wel te behalen? Geef daarom zo specifiek mogelijke feedback. Was de uitspraak niet in orde? En wat dan precies? Of ging het om de grammaticale constructie van de zinnen? Kortom, hoe specifieker de feedback, hoe meer de leerling eraan heeft. Het werken met rubrics waarin leerdoelen en criteria beschreven zijn, helpt hierbij.
- Leerlingen verschillende leeractiviteiten aanbieden waarmee ze het leerdoel kunnen behalen
Dan een basisschoolvoorbeeld. Stel je moet als leerling de tafel van 7 kennen. Wat kan de leerling dan doen om dit leerdoel te behalen? Oefeningen in werkboek maken, oefenen met een klasgenoot door hardop opzeggen, et cetera. Zorg dat leerlingen begrijpen waar leeractiviteiten naar toe werken en geef ruimte om keuzes te maken en/of zelf leeractiviteiten te bedenken.
- Leerlingen zelf laten bepalen wat ze nog moeten beheersen ten opzichte van leerdoel
In plaats van feedback geven, kun je leerlingen ook stap voor stap leren om zichzelf in te schalen ten opzichte van een leerdoel. In het voorbeeld van het leren van de tafels, kunnen leerlingen waarschijnlijk al snel zelf aangeven of ze een bepaalde tafel beheersen en door gaan naar een volgend leerdoel. Als leerlingen waar mogelijk zichzelf (of elkaar) kunnen inschalen, zijn ze minder afhankelijk van jou als leraar.
Beperk de groep leerlingen of lesinhoud
Je kunt het formatief handelen eerst beperken door het uit te proberen bij één klas, groep of één vak(gebied). Dat beperkt de hoeveel werk die op je afkomt en geeft je de mogelijkheid om goed te bepalen of en hoe het voor jou en jouw leerlingen werkt. Bij parallelklassen heb je direct goed vergelijkingsmateriaal: welke aanpak werkt het beste?