Beter onderwijs? Er is maar één woord dat ertoe doet: Leraar

Er is eindelijk een kentering gaande! Na 30 jaar onderwijsvernieuwingen waarin het woord ‘leraar’ maar nauwelijks genoemd werd, begint de beroepsgroep zich te roeren. Leraren vragen in Den Haag om maatregelen tegen werkdruk, een hoger salaris en meer zeggenschap. Dat is veelbelovend. Maar er gaat fundamenteels niets veranderen totdat leraren samen het heft in handen nemen op hun eigen school en in hun bestuur. Een beroepsgroep van trotse professionals herken je aan hun dagelijks werk: voeren ze uit wat anderen bedenken of bepalen ze zelf wat het beste is voor hun leerlingen? Het antwoord moge duidelijk zijn. Maar wat heb je daarvoor nodig?

Neem bijvoorbeeld Singapore…

We kennen Singapore als een van de landen met het beste onderwijs wereldwijd. Dat is niet omdat in elk gezin een ‘tijgermoeder’ kinderen opjaagt. Wel is het leraarschap enorm populair. Waarom? Singapore bouwt en onderhoudt een enorm sterk lerarenkorps door aandacht te geven aan rekrutering, voorbereiding op het leraarschap en professionele groei op school:

• Leraren krijgen even goed betaald als accountants en ingenieurs
• Lerarenopleidingen zijn gratis en enorm professioneel vormgegeven
• Alleen de beste studenten worden toegelaten tot lerarenopleidingen
• Leraren starten met een inductieprogramma van twee jaar
• Op scholen zijn er carrièrepaden voor leraren (naar schoolleider, mentor en expert)
• Leraren krijgen 100 uur per jaar voor professionele ontwikkeling (meer dan 2 uur per week)
• In die 100 uur bereiden leraren samen lessen voor en bezoeken elkaars lessen
• Elke school heeft één persoon die verantwoordelijk is voor professionele ontwikkeling
• In elke school zijn er Expert-leraren en Mentor-leraren die anderen begeleiden
• Bijna alle leraren op school zijn betrokken bij innovatie en onderzoeksprojecten
• Het lerarenteam bepaalt collectief welke projecten dit zijn
• Er zijn ‘academies’ waar leraren met leraren van andere scholen leren

Als je dit beeld op je laat inwerken wat zie je dan?
Geen ‘medewerkers’ die uitvoeren wat anderen bedenken. Die moeten klagen over onhoudbare werkdruk. Die geen tijd hebben voor ontwikkeling. Die afgerekend worden op CITO- of CSE-resultaten van hun school. Nee, dit zijn professionals die trots uitstralen. Die zelf het heft in handen nemen. Die staan voor hun beroep. Zulke leraren, daar kan niemand omheen. Die vormen samen een beroepsgroep die richting geeft aan het onderwijs.

Waar staan we in Nederland?

Meer salaris helpt. Maar krijgen we van meer geld een even trotse beroepsgroep als in Singapore? Meer tijd helpt. Maar krijg je er net zulke professionele teams van als in Singapore? Meer zeggenschap in onderwijsorganisaties helpt. Maar krijg je er een beroepsgroep van die zelf bepaalt wat leraar zijn betekent? Ik ben bang van niet. Zo lang je op school niet als team samenwerkt en richting geeft aan het onderwijs, ga je in Den Haag het antwoord niet vinden. Je wordt pas écht serieus genomen als je op duizenden Nederlandse scholen teams van professionals ontmoet die…
… feedback vragen aan collega’s en zich daarbij open opstellen
… collega’s feedback geven, ook als dat ongemakkelijk is
… elkaars lessen bezoeken om van elkaar te leren
… het effect dat zij hebben op leerlingen observeren en evalueren, om actie te nemen
… leerlingen betrekken bij het verbeteren van lessen
… samen lessen voorbereiden, om elkaars overtuigingen over onderwijs te begrijpen
… samen onderzoek doen naar het effect van nieuwe methoden op leerlingen
… acteren als mentor van minder ervaren leraren
… met hun team de richting van de school bepalen
Als je dit tegenkomt weet ik zeker dat je leraren ziet met plezier in hun werk, leerlingen die graag leren en onderwijs dat merkbaar en meetbaar beter wordt.
De werkelijkheid? Oordeel vooral zelf. Maar ik denk dat je tot de conclusie komt dat we er nog lang niet zijn. Wat staat ons te doen?

Hoe realiseer je zo’n cultuur op duizenden scholen?

In ieder geval niet door de te wachten tot er in de onderwijsbegroting van 2021 450 miljoen beschikbaar komt voor werkdrukverlichting in het basisonderwijs. Er zit maar één ding op als je leraar bent: zelf in actie komen op je eigen school.
Niet met een paar enthousiaste collega’s, maar met z’n allen. Niet af en toe, maar elke week. En niet omdat het moet, maar omdat jullie dit zelf willen. Hoe ziet dat er in de praktijk uit? En hoe start je?

• Bepaal als team wat jullie willen bereiken met jullie leerlingen
• Vertaal dat in doelen voor de komende 4 tot 6 weken. Zodat je successen kunt boeken
• Maak die doelen zichtbaar. Schrijf ze op een verbeterbord dat je ophangt in de lerarenkamer.
• Bespreek wekelijks jullie voortgang. Wat is het effect op leerlingen? Welke acties zijn nodig?
• Ga samen lessen voorbereiden, daarmee leer je van elkaars overtuigingen en ervaringen
• Bezoek die lessen bij elkaar. Kijk daarbij met name naar het effect op de leerlingen
• Deel feedback met je collega. Over wat je zag dat het effect was op leerlingen
• Ga vooral ‘doen’ en niet teveel denken of overleggen

Doe je dit een tijdje en werkt het? Betrek dan jullie leerlingen:

• Vraag je leerlingen om feedback op jouw les
• Vraag als team jullie leerlingen om input over prioriteiten
• Betrek leerlingen bij het realiseren van verbeterdoelen en -acties in de klas

Doe dit vooral in een stevig wekelijks ritme. Het heeft totaal geen zin om zo eens per maand aan de slag te zijn. Dan wordt het geen cultuur maar blijft het een activiteit.

En wat als je dit op jouw school al doet?

Gooi de deuren open en neem andere scholen in je omgeving mee. In je buurt of in je bestuur. Niet omdat je de wijsheid in pacht hebt. Maar omdat je hen ook zo’n cultuur gunt en omdat je van elkaar kunt leren.
Bovendien, jouw beroepsgroep wordt pas écht serieus genomen als je op honderden, duizenden scholen teams van professionals aan de slag ziet. Professionals die als vanzelf de rol van mentor, expert, schoolleider, bestuurder, ambtenaar en minister van onderwijs op zich nemen. En dan met hun collega’s een enorm stempel drukken op ons land. Want waar gaat het om? Het onderwijs voor miljoenen leerlingen nog beter maken.