Hoe maak je als schoolleider écht het verschil. Drie manieren die zorgen voor impact.

Het is inmiddels breed doorgedrongen in het onderwijs dat de kwaliteit van de schoolleider uitermate belangrijk is voor de kwaliteit van de school. Natuurlijk, de meest doorslaggevende factor blijft de leraar en leerlingen verdienen dan ook de beste leraren. Maar wie zorgt er voor goede leraren? Wie heeft een essentiële rol in het neerzetten van de cultuur op school? De schoolleider. Maar, wat doe je dan als schoolleider om het verschil te maken? In dit artikel krijg je daarvoor drie concrete handvatten.

Die handvatten zijn uitgewerkt op basis van onderzoek en ervaring met alle leidinggevenden waar ik tot nog toe mee heb gewerkt binnen stichting leerKRACHT. Vanzelfsprekend beschrijf ik met deze drie niet de volledige reikwijdte van het schoolleiderschap, want er is veel meer over te zeggen. Kijk maar in de managementsectie van de boekwinkel op welk willekeurig vliegveld bijvoorbeeld. Toen ik zelf startte als schoolleider, verdiepte ik me in het werk van Marzano, waarin 21 essentiële taken van de schoolleider werden beschreven. ‘Hoe moet ik die ooit onthouden?’ Dacht ik. ‘Hoe zorg ik ervoor dat ik kies wat echt belangrijk is?’

Daarom een selectie van drie manieren waarop schoolleiders écht het verschil maken.

 1. Hoge verwachtingen 

Hoge verwachtingen zijn essentieel voor de ontwikkeling van leraren, leerlingen en de organisatie. Het wordt steeds duidelijker hoe belangrijk dit is voor de ontwikkeling van leerlingen en leraren en wat er kan gebeuren als deze er niet zijn.  Louise Elffers zegt in het kader van kansengelijkheid:

 ‘Het is belangrijk dat leerkrachten hoge verwachtingen hebben van iedereen en veel durven te eisen. Juist bij leerlingen uit minder kansrijke milieus blijken de verwachtingen laag: van jou eis ik maar niet te veel, je hebt het al moeilijk genoeg. Goedbedoeld, maar zo ontneem je een kind kansen.’

 Uitermate belangrijk dus, die hoge verwachtingen. Maar wat wordt er precies mee bedoeld? Voor mij persoonlijk gaan hoge verwachtingen over potentie. De potentie zien en de overtuiging hebben dat we tot méér in staat zijn. Dat er meer mogelijk is, zonder dat het leidt tot onhaalbare doelstellingen, waar mensen gefrustreerd van raken.

Het NRO zegt er het volgende over:

‘Hoge verwachtingen leiden tot hogere leerprestaties. Zo handel je vanuit hoge verwachtingen: groepeer flexibel, stel heldere en uitdagende leerdoelen en zorg voor een positief klassenklimaat en een hoge mate van collective efficacy.’

 Hoe geef je hier als schoolleider nu handen en voeten aan? Dat begint bij hoge verwachtingen van jezelf, van je leraren en van je team. Alleen uitspreken is echter niet voldoende. Het is niet voor niets dat we binnen leerKRACHT de focus leggen op rolmodel zijn en zelf meedoen. Nadat die uitdagende doelen zijn gesteld, doe je mee. Je bent aanwezig op de werkvloer bij teamsessies, leerlingen zien je in de klas, je vraagt feedback en geeft feedback. Zo zien leraren en leerlingen de hoge verwachtingen terug in de praktijk.

2. Focus

De tweede manier waarop een schoolleider het verschil kan maken is focus aanbrengen. Focus heeft veel verschillende lagen. Zo gaat het bijvoorbeeld over kiezen, maar ook algemener over richting. Voor mij begint focus altijd bij de quote van Steve Jobs.

Als er focus is binnen een school, zien we dat er beperkt en duidelijke keuzes worden gemaakt. Dat wordt niet lichtzinnig gedaan overigens. Op scholen die met leerKRACHT werken kiezen leraren en schoolleiding bijvoorbeeld voor slechts drie verbeterthema’s voor het hele jaar. Om een goede keuze te maken, brengen ze eerst de startpositie van de school helder in beeld. Daarvoor worden schooldata gebruikt. Vervolgens wordt de selectie gemaakt. Thema’s die worden gekozen zijn bijvoorbeeld begrijpend lezen in het po, of formatief handelen in het vo. Zodra de selectie is gemaakt start er een team inhoudelijke voorbereiding. Zij verzamelen relevant onderwijsonderzoek en halen daar werkzame factoren uit, die de teams gebruiken op het moment dat zij doelen gaan stellen. Doelen die impact hebben op de leerling.

Verder is het dus vooral heel veel ‘nee’ zeggen, want er kan altijd meer en het is allemaal belangrijk. Schoolleiders die het verschil maken, zorgen dat leraren zich optimaal kunnen richten op het primaire proces en hun spaarzame tijd inzetten voor duurzame onderwijsverbetering.

Een laatste element van focus is, heeft betrekking op waar je als schoolleider je aandacht op vestigt. Er gaan altijd dingen mis en soms valt het resultaat domweg tegen. Jezelf en je team in de put praten gaat je niet verder helpen. Dat betekent niet dat je de realiteit niet onder ogen moet zien, maar hoe lang en waar je precies op focust is een keuze die impact heeft.

 3. Tijd maken

De derde en laatste manier waarop schoolleiders zorgen voor verschil, is door het maken van tijd. Tijd maken? Kan dat? Het antwoord is ‘ja’.

Hoewel het contra-intuïtief voelt is het belangrijk om, ook wanneer het druk is, stil te staan en samen te reflecteren op wat er nodig is voor de ontwikkeling van de leerlingen en van het team. Denk hierbij aan het verhaal van Stephen Covey over de houthakker in het bos:

‘”Een man loopt door het bos en ziet een houthakker, die zich helemaal in het zweet heeft gewerkt om een boom om te zagen. De man vraagt aan de houthakker wat hij aan het doen is. “Ik moet deze boom voor vanavond omzagen!”, antwoordt de houthakker. De man zegt: “Maar die zaag is helemaal bot! Neem even pauze om hem aan te scherpen, dan ben je sneller klaar.” “Nee”, antwoord de houthakker “Ik heb geen tijd om hem aan te scherpen: die boom moet vandaag nog om!”

Tijd vrijmaken begint bij 1,5 tot 2 uur per week voor de leraren en schoolleiding. Daarmee creëren schoolleiders tijd voor leraren om te werken aan doelen, die zij belangrijk vinden. Doelen waarvan ze weten dat die een verschil gaan maken. Daarnaast is er ruimte om te werken aan de organisatie. In een school moet verschrikkelijk veel gebeuren en dat kost tijd en energie.

Met alleen tijd vrijmaken ben je er echter nog niet. Het is ook belangrijk dat die tijd effectief wordt gebruikt en dat het normaal wordt om op die manier samen te werken. Voor het laatste geldt dat het belangrijk is om een vaste ritmiek te hanteren en kort cyclisch te werken.

Effectiviteit verhoog je door het aanleren en ontwikkelen van vaardigheden. Van de schoolleider zelf, van de leraren in het team en van de leraren die de bord- en werksessies begeleiden. Dat vraagt tijd en energie, maar het goede nieuws hier is dat het mogelijk is om binnen één jaar tijd hier een enorme stap voorwaarts in te zetten. Een stap waar leerlingen profijt van hebben en leraren sterker van worden.

Dat waren ze. Drie manieren waarop schoolleiders écht het verschil maken voor leerlingen én leraren. Binnen leerKRACHT intensiveren we vanaf dit jaar de begeleiding van schoolleiders die starten met de methodiek. We hebben in de begeleiding ruimte gemaakt voor vier individuele gesprekken. Aan de hand van modellen en werkvormen, die we de afgelopen jaren uitvoerig hebben getest, helpen we schoolleiders de stap te maken naar deze nieuwe manier van leidinggeven. Waar leraren vanuit vertrouwen en hoge verwachtingen werken aan onderwijs dat elke dag een beetje beter wordt.