Door Jaap Versfelt
De afgelopen 30 jaar hielp ik over de hele wereld bedrijven kwaliteit te verhogen. Dat was mijn vak. Met LEAN, bordsessies en mensen op de werkvloer die ‘elke dag samen een beetje beter’ werden. In staalfabrieken, hotels, banken, winkels, verzin het maar. Het enige continent waar ik niet werkte was Zuid-Amerika (waar ik nota bene geboren ben).

Maar 30 jaar ervaring kon me niet voorbereiden op wat ik 2 jaar geleden meemaakte in Hoek van Holland, op een basisschool in groep 8. Ik maakte daar een bordsessie mee, geleid door leerlingen. Die zo goed was, zo bijzonder dat ik geen bedrijf ken dat maar in de buurt kwam van wat zij doen. En hun school, die kreeg afgelopen maand het predicaat ‘Excellent’.

Wat maakte ik mee in groep 8? Ik zag leerlingen die samen doelen stelden, die evalueerden of ze hun doelen gehaald hadden, en die verbeteracties bedachten. Het persoonlijk voornaamwoord begrijpen? Dat ging ze nog niet goed af. Wat deden ze? Ze vroegen hun juf om een les die week die ze zelf mochten invullen. Ze wilden elkaar gaan helpen in kleine groepjes. Met in elk groepje een kind dat het al goed begreep en die de rest ging begeleiden. Hun doelen waren scherp geformuleerd, hun acties bedachten ze als team, en ze rondden de bordsessie in 15 minuten af. Zelf ook zien hoe dit werkt? Bekijk het in deze video.

Een maand geleden hoorde ik dat de Driemaster, hun school, het predicaat ‘Excellent’ had gekregen van de vakjury Excellente Scholen. Ik toog op pad en interviewde Mariëlle Montizaan, leraar groep 8 en Adriaan van Toor, de schoolleider. Mijn vraag? Wat hebben jullie gedaan om dit predicaat te verdienen? Ik was ook benieuwd welke rol leerKRACHT had gespeeld. Hier hun verhaal.

Elke school die dit predicaat krijgt doet iets bijzonders voor leerlingen, wat doen jullie?

Twee dingen. Lekker Fit en leerwinst voor al onze leerlingen. Bij Lekker Fit zag de jury dat wij dat overal doen. Bijvoorbeeld ons dagelijkse fruitmoment, water drinken, driemaal per week adaptief gymnastiek en het bewegend leren met behulp van Smart Breaks in de klas. Bij de leerwinst gebruiken we data om steeds te kijken hoe we elk kind een volgende stap kunnen laten maken. En dat werkt, we boeken al jaren een leerwinst die duidelijk boven het landelijk gemiddelde ligt.

Wie zitten hierachter?

We doen dit echt met z’n allen. Iedereen, van groep 1 tot en met 8, is hier mee bezig. Dat heeft met leerKRACHT te maken. Niet tevreden zijn, maar altijd denken: ‘hoe kunnen we het onderwijs voor onze leerlingen beter maken?’
En de leerlingen. In de hele bovenbouw gebruiken we het leerKRACHT bord in de klas. De leerlingen denken met ons mee, stellen doelen en willen die bereiken. Dat biedt de leerlingen structuur en verhoogt hun betrokkenheid. Door samen doelen te stellen voorkom je ook dat je dingen herhaalt die ze al weten of kunnen. We hoeven daardoor minder te steunen op de methodes.
We hebben ook een enorm actieve leerlingenraad. Die leidden wij eerst zelf, maar dat doet nu een ouder. Om zo onafhankelijk mogelijk te zijn. Ze enquêteren de leerlingen en bedenken verbeteracties. Die voeren ze ook zelf uit. Ze waren bijvoorbeeld niet tevreden over de fietsenstalling. Ze hebben dat zelf opgelost en leerlingen begeleiden daar het stallen van fietsen.

Waar worden jullie beter van?

Vooral gezamenlijk nadenken over lessen. Niet af en toe, niet elke maand, niet elke week, niet elke dag, maar continu. We werken met steeds twee klassen met een tussenwand. Die wand is dicht bij instructie, maar daarna gaat hij open en draaien we met 2 leraren een klas van 45 leerlingen. We overleggen continu. We wisselen leerlingen uit. We bedenken samen hoe we iets aanpakken, evalueren tussendoor en passen aan. We benutten daarbij elkaars kennis. Mijn duo is ook onze rekenexpert, daar leer ik van. Ik kan weer beter plannen. Zo leunen we op elkaar.
Behalve tijdens onze klas leren we ook van onze experts. We hebben overal leraren die expertise opbouwen: in taal, rekenen, gedrag, ‘lekker fit’, hoogbegaafdheid, et cetera. In studiedagen halen we geen externen binnen, maar gebruiken we onze eigen kennis. En dat motiveert, er zijn zoveel leraren die meer kunnen en willen!

Is dat continu verbeteren niet heel vermoeiend?

Er zijn collega’s die het soms zwaar vinden. Er is immers altijd wel iets dat beter kan voor de leerlingen. We zijn daarom begonnen met ‘ont-moeten’. Dat is een werkgroep van leraren die nadenkt over waar we mee kunnen stoppen of wat slimmer kan. Bijvoorbeeld al die papieren administratie. Die maken we steeds meer digitaal. De groepsplannen beheren we nu met een digitaal systeem, waarbij je plannen van collega’s kunt overnemen. Dat scheelt heel veel tijd. En dat verbeteren, dat doen onze teamleden zelf. Zij signaleren wat er beter kan en nemen actie.

Hoe zorg je ervoor dat het hele team dezelfde kant opgaat?

Behalve het bord in de klas gebruiken we ook een leerKRACHT-verbeterbord voor het team. We hebben twee keer per week een bordsessie, op dinsdag en donderdag. Op dat bord staan de doelen die we met leerlingen willen bereiken. Die zijn gebaseerd op het schoolplan dat we samen gemaakt hebben. Daar staat in ‘wat’ er gedaan moet worden, maar de leraren bepalen de ‘hoe’. Daar werken we in alle groepen aan, elk op hun eigen manier. Er is altijd iemand uit de dinsdag-groep die de donderdag-groep bijpraat en andersom, zo houden we verbinding. Nu zit het samen verbeteren helemaal verweven in onze cultuur en is niet meer van individuen afhankelijk. Als wij hier weg zouden gaan? Dan gaat het gewoon door.