‘We gaan toch niet nog meer vergaderen’?
Leestijd: 6 minuten | Celia van der Does | 20/03/19
Eindelijk wordt er in het voortgezet onderwijs meer tijd vrijgemaakt voor docenten om samen te werken aan onderwijsontwikkeling. Scholen zijn in de afgelopen periode druk bezig geweest met het vrijmaken van ontwikkeltijd voor volgend jaar. Maar hoe ga je deze vrijgemaakte tijd nu effectief besteden. ‘We gaan toch niet nog meer vergaderen’ hoor je veel docenten zeggen. In deze blog krijg je een praktisch handvat om de ontwikkeltijd op zo’n manier in te richten dat het onderwijs er ook echt van verbeterd en het werkplezier van docenten toeneemt.
Hoe besteed je de ontwikkeltijd effectief?
Er bereiken ons veel vragen van bezorgde docenten, schoolleiders en MR-leden hoe de ontwikkeltijd in te richten. Het blijkt dat veel mensen bang zijn dat deze tijd gevuld gaat worden met nog meer vergaderen. En behalve dat docenten en schoolleiders het vele vergaderen echt beu zijn, leidt het niet tot beter onderwijs. Vergaderen is samen over werk praten, terwijl velen samen aan het werk willen!
Hoe zorg je er nu voor dat ontwikkeltijd leidt tot aanwijsbare verhoging van de onderwijskwaliteit? Hier zijn drie principes belangrijk:
I THEMA
Start met het samen vaststellen van een thema voor de hele school zoals bijvoorbeeld formatief handelen of gepersonaliseerd leren. Dat geeft een duidelijke richting voor het schooljaar.
II SAMEN
Om van goed naar nog beter onderwijs te komen, is het belangrijk dat docenten samen werken aan het ontwikkelen van onderwijs. Zo leer je van elkaar en gebruik je elkaars kwaliteiten. Dat vergt wel een veilige sfeer waarin je makkelijk je ideeën deelt. Om zo’n sfeer te creëren helpt het om dat in kleine teams te doen, zo tussen de 5 à 10 docenten.
In artikel 8.2 van de CAO VO 2018-2019, die is ingegaan op 1 juni 2018, hebben sociale partners afgesproken dat in het takenpakket van docenten 50 uur op jaarbasis wordt vrijgespeeld om in te zetten als ontwikkeltijd. Als de maximale lestaak op een school op jaarbasis 750 klokuren of hoger is, wordt deze met ingang van 1 augustus 2019 verminderd met 30 klokuren. Deze klokuren worden verhoogd met de opslagfactor zodat daarmee in totaal 50 uur vrijkomt. Deze vrijkomende uren komen beschikbaar als ontwikkeltijd en tijd voor verdere verbreding en verdieping van de wijze waarop de invulling wordt gegeven aan de lestaak. Deze tijd wordt vanaf 1 augustus 2019 als afzonderlijk onderdeel in de jaartaak opgenomen.
Zorg ervoor dat dit logische teams zijn. Een logisch team heeft intrinsiek een gemeenschappelijk doel, de deelnemers maken zich over hetzelfde ‘zorgen’ als ze aan hun leerlingen denken in relatie tot het thema. Bijvoorbeeld hoe formatief handelen invoeren bij wiskunde Havo-bovenbouw, zodat het wiskundig inzicht van de leerlingen merkbaar en meetbaar toeneemt.
III Vaste indeling
Om ervoor te zorgen dat de vrijgekomen tijd daadwerkelijk leidt tot onderwijsverbetering, helpt het om de vrijgekomen ontwikkeltijd op een vaste manier in te vullen. Door een vaste indeling van de deze tijd weet iedereen steeds beter wat er van hem of haar verwacht wordt en gaat er minder tijd verloren aan overleg hoe iets aan te pakken of wat te doen. Ter inspiratie hebben we een voorbeeld-indeling gemaakt met wat uitleg over de verschillende onderdelen (zie kader).
Voorbeeld-indeling ontwikkeltijd, 75 minuten.
Elk team van 5 à 10 docenten formeert een leerlinggericht doel dat binnen 6 à 8 weken te realiseren is en wat een eerste stap is in het realiseren van het gekozen thema. Dit doel schrijven ze op een whiteboard. Hier kan gebruik gemaakt worden van een bordsessie. Zie voor ideeën de site van stichting leerKRACHT.
Bordsessie, 15 min.
Onderdeel van een bordsessie is een korte check-in op het welbevinden van de deelnemers. Daarna bespreek je kort de voortgang van het doel. En vervolgens deelt elke docent kort wat zijn/haar persoonlijke actie was (gekoppeld aan het doel) en wat het effect van die actie is geweest. De anderen luisteren waarderend en bieden hulp om een volgende stap te zetten.
Elke werksessie wordt voorbereid door twee deelnemers, aan het eind van de bordsessie lichten ze kort de planning of agenda toe van de werksessie.
Inhoudelijk deel, 20 min.
Dit onderdeel is bedoeld om inhoudelijk verder op het doel te ontwikkelen. Bijvoorbeeld een wetenschappelijk artikel of een filmpje over formatief handelen, wat de deelnemers van tevoren toegestuurd hebben gekregen door de twee docenten die de werksessie hebben voorbereid.
Het is belangrijk dat ervan tevoren een duidelijk vraag is gesteld: bijvoorbeeld, wat leer je van dit artikel en wil je in een volgende les toepassen?
Na de uitwisseling, worden de persoonlijke acties op het whiteboard genoteerd. Je kunt er als team uiteraard ook voor kiezen om samen dezelfde actie te kiezen.
Samen ontwerpen, 25 min.
In tweetallen gaan docenten hun persoonlijke acties uitwerken. Als ze ieder verschillende acties hebben, helpt eerst de een de ander en dan andersom. In het geval het van het bovengenoemde voorbeeld, gaan de docenten samen uitwerken hoe het geleerde uit het artikel om te zetten naar de eerste volgende les. Hoe ga jij dit in je eerstvolgende les toepassen op een manier die rechtdoet aan het bedoelde effect op de leerlingen?
Lesbezoek plannen, 10 min.
Om ervoor te zorgen dat de ontwikkeltijd echt leidt tot persoonlijke ontwikkeling is het belangrijk dat docenten elkaars lessen bezoeken en daar samen een feedbackgesprek over voeren. Degene die de les bezoekt, let daarbij vooral op het bedoelde effect op de leerlingen. Dus het is het meest optimale als de docent, met wie je dat gedeelte van de les samen hebt voorbereid, komt kijken. Maar het kan ook een andere collega zijn, als deze maar wel weet waar hij/zij naar moet kijken.
Zo’n lesbezoek hoeft maar 10 à 15 min. te duren, de bezoeker komt alleen naar het samen voorbereide gedeelte van de les kijken.
Door vervolgens samen een kort feedbackgesprek (15 min.) te voeren – liefst op de dag van het lesbezoek – ontstaat het echte leerrendement. De bezoeker vertelt zo feitelijk mogelijk wat hij/zij gezien heeft en vraagt of dat ook de intentie was van de bezochte docent. Vervolgens onderzoeken ze samen hoe de volgende keer, het bedoelde effect op de leerlingen versterkt of gerealiseerd kan worden.
Waarom nou 10 min. van de kostbare tijd uittrekken om lesbezoeken in te plannen bij elkaar? Omdat het anders gewoon niet gebeurt!
Noteer de afgesproken lesbezoeken met datum en tijdstip op het whiteboard.
Afsluiting, 5 min.
Om ervoor te zorgen dat de ontwikkeltijd op een manier wordt ingezet, waarop iedereen er baat van heeft, is het goed elke sessie met een korte terugblik af te sluiten. Vraag bijvoorbeeld elke deelnemer om een top en een tip over de sessie op een post-it te noteren en deze op een flap te plakken.
Door het op deze manier te doen, zorg je ervoor dat elke stem gehoord wordt.
Leidt de manier waarop ontwikkeltijd bij jullie op school is vrijgemaakt tot hogere werkdruk? Dat hoeft niet, lees hoe in de onderstaande blog!
