Kwaliteitsverbetering in het po - Stichting leerKRACHT

Hoe vergroot je de onderwijskwaliteit in het primair onderwijs?

Wat is onderwijskwaliteit?

Onderwijskwaliteit is de bijdrage die een school levert aan de ontwikkeling van een leerling op drie gebieden: kwalificatie, persoonsvorming en socialisatie. Daarbij kun je drie lagen onderscheiden: de basiskwaliteit (waar de inspectie op toetst), additionele eisen en verwachtingen (die door de politiek zijn gesteld) en de schooleigen ambitie.

Hoe vergroot je de onderwijskwaliteit in het primair onderwijs?

De kwaliteit van het Nederlands onderwijs gaat achteruit. Daarnaast neemt de kansenongelijkheid toe. De kwaliteitsverschillen tussen scholen zijn groot. Uit elk recent onderzoek komt het zelfde beeld naar voren: wil je onderwijskwaliteit verbeteren, dan moeten schoolleiders en leraren samen aan de slag. Door samen het onderwijs te verbeteren, stap voor stap, bereiken ze meer met hun leerlingen én neemt het werkplezier toe. Er is een bewezen aanpak die zo’n verbetercultuur op scholen creëert. In deze blog lees je waarom een verbetercultuur in het primair onderwijs nodig is, wat het oplevert en hoe ook jouw school ermee kan starten.

De achteruitgang van de kwaliteit van ons onderwijs

Er is reden genoeg om in beweging te komen. Al ruim een decennium wordt ons onderwijs minder goed. Waren we in 2008 nog één van de landen met de beste leesvaardigheid van Europa, nu dreigt laaggeletterdheid voor 25 procent van alle 15-jarigen [1, 2]. Met de andere kernvakken is het nauwelijks beter gesteld. Tegelijkertijd is de kloof tussen kinderen van hoog- en laagopgeleide ouders in de afgelopen 15 jaar verdubbeld. Kinderen van hoogopgeleide ouders scoren bij wiskunde op het niveau van toplanden zoals Japan en China. Kinderen van laagopgeleide ouders hebben een leesvaardigheid vergelijkbaar met leerlingen in Jordanië en Moldavië.

FIGUUR 1: VERSCHILLEN TUSSEN SCHOLEN PER LAND

Verder zijn de verschillen in kwaliteit van scholen bijna nergens zo groot is als in Nederland. Dan hebben we het niet over scholen in achterstandswijken maar over scholen in het hele land. De Onderwijsinspectie ziet die verschillen al jaren toenemen. De verschillen tussen sterke en matige basisscholen zijn zó groot dat deze voor een kind het verschil kan maken tussen na de basisschool doorgaan op het VMBO of op HAVO/VWO. Let wel, elk onderwijsniveau is goed zolang het past bij de mogelijkheden van het kind. En daar gaat het mis. Opgelopen achterstanden halen kinderen volgens de Inspectie niet meer in.

Inspectie onderwijs verschillend scholen

FIGUUR 2: UITKOMST ONDERZOEK INSPECTIE NAAR SCHOOLVERSCHILLEN IN HET PO

Wat is nodig om onderwijskwaliteit in het primair onderwijs te vergroten?

Een verbetercultuur op school

Wat zorgt voor het verschil tussen scholen die méér bereiken met hun leerlingen en scholen die kinderen minder kansen bieden? Zowel de Inspectie als McKinsey deden hier onderzoek naar. Hun conclusies zijn de zelfde: goede scholen hebben een verbetercultuur. Een cultuur waarin het lerarenteam en de schoolleiding intensief samenwerken aan onderwijs en doelgericht het onderwijs beter en beter maken [3, 4].

Hoe kun je zo’n verbetercultuur op jouw po-school creëren?

Stichting leerKRACHT ontwikkelde en testte in 2012 met 15 scholen een aanpak om zo’n verbetercultuur op school te creëren. Er werken nu 1.000 Nederlandse basisscholen, middelbare scholen en mbo-opleidingen met leerKRACHT. Dit doen zij niet omdat het moet, maar omdat zij dit zelf willen. Omdat leraren en schoolleiders elkaar vertellen over wat het effect is van zo werken: meer werkplezier, betrokken leerlingen en beter onderwijs.

Het ministerie van onderwijs organiseerde een onafhankelijk impactonderzoek om vast te stellen wat het effect is van deze manier van werken. De Universiteit Utrecht deed daarvoor drie jaar onderzoek op 231 scholen die deelnemen aan leerKRACHT. Hun conclusie: scholen creëren met de leerKRACHT-aanpak binnen één jaar een lerende cultuur en leraren worden in datzelfde jaar al aantoonbaar beter in hun vak [5].

FIGUUR 3: ONDERZOEK MCKINSEY: 10 FACTOREN DIE BOVENGEMIDDELDE SCHOLEN TOEPASSEN

OBS De Dubbeldekker staat middenin het Gooi. Op de Hilversumse school spreekt geen enkel kind thuis Nederlands als eerste taal. Leerlingen komen als kleuter binnen met een gemiddelde taalachterstand van zo’n anderhalf jaar. De school doet er alles aan om dit gat zo snel mogelijk te overbruggen. De belangrijkste focus ligt dan ook op taal. Het team van De Dubbeldekker onderzoekt voortdurend hoe de leerlingresultaten kunnen verbeteren. De leerKRACHT-methodiek – waarmee ze vier jaar geleden begonnen- helpt daar enorm bij, stellen de leraren.

Het team van De e Dubbeldekker telt tien personen. Lidy Peters is één van hen. Ze is Intern Begeleider.

Lidy vindt leerKRACHT erg prettig, “omdat het eindelijk weer over onderwijs gaat”, begint ze het gesprek. “Toen er met leerKRACHT gestart is, heeft het team een lijst van verbeterpunten opgesteld. Deze moesten realistisch en uitvoerbaar zijn. Omdat je niet aan alles tegelijk kunt werken en we onze doelen willen bereiken, kiezen we jaarlijks drie verbeterpunten om aan te pakken. Een van de verbeterpunten waar we dit schooljaar mee bezig zijn, is de mondelinge taalvaardigheid van onze leerlingen. Het verbeterbord is een fijne werkwijze om snel helder te krijgen aan welke doelen we willen werken en welke acties daarvoor nodig zijn”, licht Lidy toe.

Starten met een verbetercultuur op jouw po-school?

Zorg eerst voor focus

Veranderen is nooit makkelijk. Maar als je als team echt gelooft dat een verbetercultuur jullie als leraren gaat helpen om het nog beter onderwijs te creëren voor jullie leerlingen, dan heb je al een belangrijke stap gezet. Het grootste obstakel dat vervolgens overblijft is de werkdruk die door veel leraren gevoeld wordt. Anders gezegd: tijd. En tijd heb je in een verbetercultuur echt nodig. Om samen met je collega’s aan verbeteringen te werken, om bij elkaar in de les te kijken, lessen samen voor te bereiden, leerlingen om feedback te vragen. De oplossing hiervoor heb je al kunnen lezen in het verhaal van OBS de Dubbeldekker: keuzes maken. Je kunt op twee manieren tijd vrijmaken:

Maak échte keuzes in verbeterthema’s

Allereerst door als team een keuze te maken in wat nu echt belangrijk is om te verbeteren voor jullie leerlingen. Je kunt niet met alles tegelijk aan de slag. Door dit als focus te nemen voor een schooljaar, kun je ook duidelijke keuzes maken in waar je geen tijd instopt. Bijvoorbeeld niet meedoen met ‘de week van het geld’ omdat het niet past bij jullie focus voor dat jaar. Maar wel extra aandacht voor de Kinderboekenweek omdat verhogen van het leesplezier bij jullie prioriteit heeft. Ook de Onderwijsraad heeft in het rapport ‘Tijd voor focus’ een vergelijkbaar advies geformuleerd.
Kijk kritisch naar je overlegstructuur

De andere manier om tijd te creëren, is door kritisch te kijken naar jullie overlegstructuur. In de leerKRACHT-methodiek werken we met wekelijkse 15 minuten durende bordsessies om op een efficiënte manier te horen hoe het met het team gaat en om te bepalen hoe de voortgang van de verbeterdoelen verloopt. Daarna gaat het team nog een uur of anderhalf uur met elkaar aan de slag (lessen voorbereiden, acties uitvoeren die bij de verbeterdoelen horen). Deze aanpak is efficiënter en geeft meer energie dan veel vergaderen. Oftewel: maak keuzes in jullie manier van overleggen: wat is echt nodig en hoe kan het efficiënter? Dat levert tijd op.

Zet de eerste stap

De sleutel ligt op school. Leraren, schoolleiders en bestuurders kunnen vandaag nog aan de slag met een verbetercultuur in hun school of instelling. Inspiratie nodig? Ga (virtueel) kijken op één van de 1.000 scholen die met leerKRACHT werkt, nodig ons uit voor een gesprek of lees dit artikel over een verbetercultuur met drie praktische handvatten.

Kortom, er is volop reden om in beweging te komen. We weten wat nodig is. We zien dat het kan. Voor de leerlingen op jouw school en voor je eigen werkplezier. Daarmee geven we miljoenen kinderen de kansen die zij verdienen.