De drie grootste misvattingen over samen onderwijs verbeteren

Samen werken aan beter onderwijs, werkt dat eigenlijk wel? Daar hebben we toch helemaal geen tijd voor?
Het ontwikkelen van een verbetercultuur op school gaat niet vanzelf. Het is stap voor stap samen het onderwijs én je organisatie verbeteren. Daarbij komen we vaak genoeg misvattingen tegen. In dit artikel lees je de drie grootste misvattingen.

Misvattingen leerKRACHT

Samen? Werkt dat wel?

‘Werkt dat samen wel? Mijn lessen draaien gewoon goed en we hebben een voldoende van de inspectie. Waarom zou ik mee samen moeten werken?’

Dat het bij jou goed gaat, betekent niet dat het overal goed of dat het niet beter kan. Het bewijs voor het feit dat kleine, hechte teams, die samen doelen stellen en het onderwijs verbeteren wordt steeds sterker. John Hattie noemt het Collective Efficacy, de Onderwijsinspectie noemt het Schoolverschillen of een Kwaliteitscultuur, McKinsey noemt het een Continue verbetercultuur en duizenden leraren en schoolleiders noemen het ‘elke dag samen een beetje beter’. Wat je in zo’n cultuur ziet is dat de focus weliswaar op het onderwijs van de leerling ligt, maar dat er continu wordt gekeken wat leraren nodig hebben om goed onderwijs te verzorgen. De leraar centraal om het best mogelijke onderwijs voor leerlingen mogelijk te maken.

Daar hebben we echt geen tijd voor

Leraren en schoolleiders verzetten bergen. Het beroep is intensief en ja, wij vinden ook dat leraren meer tijd zouden moeten hebben om samen aan onderwijs te werken. We kunnen echter niet zitten wachten totdat die tijd uit de lucht komt vallen. Het kan ook nu. Door het slim inrichten van de organisatie, door het schrappen van overleggen en door focus aan te brengen. Daarbij is er nog een tweede reden om toch, tegen het gevoel in, tijd te maken. Daarvoor moeten we bij Stephen Covey zijn. Hij beschrijft in zijn boek het verhaal van de Houthakker:

‘Een man loopt door het bos en ziet een houthakker, die zich helemaal in het zweet heeft gewerkt om een boom om te zagen. De man vraagt aan de houthakker wat hij aan het doen is. “Ik moet deze boom voor vanavond omzagen!”, antwoord de houthakker. De man zegt: “Maar die zaag is helemaal bot! Neem even pauze om hem aan te scherpen, dan ben je sneller klaar.” “Nee”, antwoord de houthakker “Ik heb geen tijd om hem aan te scherpen: die boom moet vandaag nog om!”

Hoewel het dus contra-intuïtief voelt is het juist goed om wat vaker stil te staan en keuzes te maken die jullie niet alleen op dat moment, maar ook op de langere termijn vooruit helpen.

Het is een standaard manier van werken en dat past niet bij ons

Dat mogen we hopen van niet inderdaad. Hoewel we geloven in de kracht een professionele standaard, geloven we nog meer in de kracht van de leraar en de schoolleider. Een gezamenlijke professionele standaard geeft rust, duidelijkheid en richting. Maar een standaard moet niet knellen en staat altijd open voor verbetering.

We zien dat ook in hoe leerKRACHT zich ontwikkeld in Nederland. Ondertussen doen er meer dan 1.300 scholen mee met leerKRACHT, van basisscholen in achterstandswijken tot categorale gymnasia, van Zorg & Welzijn teams in het mbo tot scholen voor speciaal onderwijs. Geen van die scholen is hetzelfde. Allemaal hebben ze deze manier van werken gepakt, zijn er mee gaan experimenteren en hebben de leerKRACHT-werkwijze daarna veranderd zodat die perfect bij hen past.

De andere kant van de medaille is dat je een standaard nodig hebt om te kunnen verbeteren. Anders doe je maar wat of doe je automatisch wat je altijd al gedaan hebt. En de vraag is of dat tot de best mogelijke resultaten leidt.

Dat waren de drie grootste misvattingen die we tegen komen, maar er zijn er natuurlijk nog meer. Herken je deze drie of zou er wat jou betreft een andere in de top 3 moeten staan? Met betrekking tot leerKRACHT hebben we er een aantal op een rijtje gezet:

Klik op de vraag om het antwoord op de stelling te lezen.

Algemene misvattingen over leerKRACHT

De werkwijze van leerKRACHT bestaat uit een aantal vaste onderdelen waarvan we hebben laten onderzoeken dat ze effectief zijn. Hoe die verschillende onderdelen worden ingezet of vormgegeven kan per school verschillen. We zien na een aantal jaren dat scholen de kern van de aanpak hebben vastgehouden, maar dat ze een heel eigen draai gegeven hebben aan de basisonderdelen. De kern is dat leraren samen, gefocust werken en ontwikkelen om hun lessen, het onderwijs aan hun leerlingen, te verbeteren. Dat moet altijd op een manier die past bij de school, het team, de leerlingen of studenten. Alleen zo ontstaat duurzame verbetering.

Ondertussen doen er meer dan 1.300 scholen mee met leerKRACHT, van basisscholen in achterstandswijken tot categorale gymnasia, van Zorg & Welzijn teams in het mbo tot scholen voor speciaal onderwijs. Geen van die scholen is hetzelfde. Allemaal hebben ze onze manier van werken gepakt, zijn er mee gaan experimenteren en hebben de leerKRACHT-werkwijze daarna veranderd zodat die perfect bij hen past. Pas als we zien dat ze onze aanpak op hun eigen manier en eigen situatie aanpassen, zijn we blij. Dan denken we: ‘dit team heeft elke dag samen een beetje beter zich écht eigen gemaakt’.

Wat klopt is dat er in het onderwijs ontzettend veel tijd verloren gaat aan onzinnige vergaderingen en dat wij daar een oplossing voor hebben: de bordsessie.

Maar? die bordsessie is maar een radertje in wat we werkelijk beogen op school, namelijk het creëren van een cultuur van ‘elke dag samen een beetje beter’. In zo’n cultuur zie je leraren die samen lessen voorbereiden en elkaars lessen bezoeken, je ziet ze feedback vragen aan hun leerlingen, je ziet de schoolleider veel vaker in de les en je ziet leerlingen die zelf doelen stellen met hun klas of groep en daarmee aan de gang gaan. Kortom, werken met leerKRACHT betekent een andere cultuur, niet een andere manier van overleggen.

Wat klopt is dat sinds 2017 de Inspectie erop toeziet dat scholen een verbetercultuur hebben. Bovendien zijn er steeds meer onderwijsorganisaties die een ‘professionele cultuur’ nastreven.

Maar met leerKRACHT werken is geen doel op zich. Het is een middel. Nog beter onderwijs voor je leerlingen, dat zij met plezier naar school gaan en dat leraren meer werkplezier hebben – dat zijn de doelen die je bereikt als je met leerKRACHT start. En dat goede inspectierapport of het ‘vinkje’ op professionele cultuur van je bestuur krijg je er dan als bonus bij.

Wat klopt is dat wij onze eigen broek omhoog houden, we zijn geen subsidievehikel van de overheid. Scholen betalen voor wat zij van ons krijgen.

Maar… we zijn een goededoelenstichting, die zich wil inzetten om scholen te helpen zelf hun onderwijs te verbeteren. Niet omdat het onderwijs slecht zou zijn, maar omdat het fijn is je te blijven ontwikkelen en het altijd mooier of beter kan. We zijn leerKRACHT gestart omdat het onderwijs in Nederland nog veel beter kan en moet om zo kansenongelijkheid aan te pakken. Medewerkers van leerKRACHT werken zelf ook op de manier die we van de schoolteams vragen, zodat we altijd weten waar we het over hebben. We werken met een groep van mensen met hart voor onderwijs, die we niet meer betalen dan een lerarensalaris. Je betaalt als school zo’n €500,- per leraar voor een jaar lang intensieve ondersteuning. Dat is een schijntje vergeleken met commerciële aanbieders die zo’n bedrag vragen voor een cursus van één dag.

Het leerKRACHT-programma bestaat uit een traject van één (po) of twee (vo en mbo) jaar waarin je met je team toewerkt naar een verbetercultuur. De kern is dat je als team samen werkt aan het verbeteren van het onderwijs voor jullie leerlingen. Dat doe je met behulp van vier instrumenten en drie randvoorwaarden. We leren jullie om zo samen en in kleine stapjes doelgericht te werken. Dat betekent dat jullie als school ook samen en in kleine stapjes de leerKRACHT-werkwijze kunnen oefenen en uitbouwen. De draagkracht en dus het tempo is in elk team weer anders. Het belangrijkste is dat jullie een cultuur kunnen bouwen waarin jullie op een prettige en effectieve manier werken aan beter onderwijs. Gedurende het hele traject word je begeleid door een vaste expertcoach van leerKRACHT, daarbij ondersteund door een online omgeving waarin je alle onderdelen kunt terugvinden. Na dat jaar/ die twee jaar kunnen jullie als het goed is zelf verder, zonder onze ondersteuning.

De leerKRACHT-medewerkers kunnen jullie als team ondersteunen bij het werken aan jullie eigen onderwijs. Wij doen dat door met jullie mee te denken en jullie te begeleiden in het proces. Op die manier kunnen de leraren zich richten op de inhoud. Wij vertrouwen dat de inhoudelijke kennis al in het team aanwezig is en dat jullie die, door van en met elkaar te leren en te werken kunnen inzetten en uitbouwen.

Door met leerKRACHT te gaan werken ga je structureel (meer) samenwerken in je team en je leerlingen om input vragen. Soms kun je daardoor taken (anders) verdelen, wat tijd kan opleveren, maar over het algemeen kost onderwijsverbetering tijd. Wat we wel zien, is dat leraren door samen effectief te werken aan doelen die ze zelf belangrijk vinden, meer plezier krijgen in hun werk. Dat kan dan voelen als minder werkdruk.

Misvattingen over de tijd die leerKRACHT kost

Wat klopt is dat onze werkwijze tijd kost. Beter onderwijs komt nou eenmaal niet uit de lucht vallen. Wat ook klopt is dat je onze werkwijze moet leren en dat kost een aantal weken in het begin van het jaar.

Maar… uiteindelijk maak je tijd vrij om te werken aan wat er écht toe doet: onderwijs.
Met ons zet je het mes in allerlei vergaderingen en activiteiten waar de leerling niet zoveel aan heeft. Je praat niet meer over randzaken, maar je werkt samen aan beter onderwijs.

We zien ook dat teams uiteindelijk vaak meer werkplezier ervaren omdat ze tijdens de werksessies samen werken aan les(onderdelen) die ze de komende week gaan uitvoeren en door de samenwerking met collega’s taken kunnen verdelen.

Juist in een tijd waarin er een lerarentekort is, is het extra belangrijk om het vak aantrekkelijk te maken voor zittende en voor nieuwe collega’s. Dat kan bijvoorbeeld door samen gericht te werken aan doelen die het team zelf belangrijk vindt en de voortgang daarin zichtbaar te maken. Leraren die op deze manier werken noemen als voordelen: je werkt gefocust en rondt steeds een onderdeel af. Samenwerken met collega’s is prettig. De sfeer in het team verbetert doordat we meer samenwerken. Spannend en vooral inspirerend om bij een collega in de klas te kijken. We wisselen meer uit wat we doen in de klas en hoe we werken, dat is leerzaam/ inspirerend.

Misvattingen over de bordsessies en het bord

Het werken met bordsessies van 15 minuten met behulp van een verbeterbord is een van de kernonderdelen van de leerKRACHT-werkwijze. Je bereikt pas effect als je na(ast) de bordsessies ook tijd maakt voor een gezamenlijke werksessie. Tijdens die werksessies werk je met collega’s aan de acties die je gaat inzetten om te zorgen dat jullie je doel gaan bereiken. Vaak zal dat bijvoorbeeld het ontwikkelen van een opdracht of werkvorm zijn of van een les(onderdeel) dat je morgen gaat uitvoeren. Na de werksessie van een uur check je weer gezamenlijk uit en heb je dus de mogelijkheid om materialen of tips te delen. Wanneer je met een collega gewerkt hebt aan een opdracht of lesonderdeel, is het prettig als die collega in je les komt kijken of wat jullie bedacht hadden ook het gewenste effect heeft op de leerlingen. In de periode dat je aan je doel werkt, nodig je dus min. één keer een collega uit om even (10-15 min.) in je les te komen kijken naar het effect van jullie gezamenlijke werk. In een nagesprek bespreken jullie in de volgende werksessie of en hoe je dat lesonderdeel nog verder zou kunnen verbeteren. Ook vraag je regelmatig de leerlingen om feedback; wat is voor hen een goede les; wanneer leren zij veel van een opdracht; zien zij het verband tussen theorie en de praktijk?

Bordsessies beginnen met een check-in, vaak met behulp van smiley’s. Het doel van dit onderdeel is om even ruimte te nemen om om te schakelen van je werk met de leerlingen naar je werk met collega’s. Daar kun je natuurlijk zelf een vorm voor verzinnen. Algemene tip is om regelmatig af te wisselen in vraag en/ of vorm. De basisvraag is ‘hoe sta je erbij?’, maar je kunt natuurlijk de vraag stellen die je op dat moment belangrijk vindt: hoe vind je dat we gevorderd zijn mbt ons doel? hoe staat het in deze laatste schoolweek met de energie? Hoeveel zin heb je in deze middag? hoe tevreden ben je op dit moment over onze samenwerking? Hoe is voor jou op dit moment de balans tussen werkdruk en werkplezier? Met wat voor gevoel/ energie kom je uit je laatste les? Wat de vraag ook is: het is nooit verplicht om een toelichting te geven, wie dat wil mag z’n antwoord toelichten, wie dat niet wil doet dat niet.

Wil jij meer weten over de achtergrond van smiley’s? Lees dan meer in het blog ‘Smiley’s kinderachtig? Welnee! Lees hier waarom!

Er zijn natuurlijk teams die elke dag even samen willen inchecken, maar een keer per week tijdens de bordsessie van een kwartier, is wat ons betreft voldoende. Zorg dat je liefst daarna nog tijd hebt (bijv. 75 minuten) voor een werksessie waarin je samen met collega’s aan het werk kunt gaan met jullie acties. Dan kun je daarna weer uitchecken. ; )

Je kiest als team welk moment in de week voor jullie het prettigst en meest haalbaar is. Soms is dat in de ochtend, de meeste teams doen hun bordsessie ‘s middags als de leerlingen naar huis zijn, dan kunnen ze de werksessie meteen aansluitend houden.

Bij leerKRACHT werken teams met een verbeterbord met een onderwijsinhoudelijk of een pedagogisch doel waar je als team 4-8 weken aan wil werken. Het doel heeft altijd betrekking op iets wat jullie willen verbeteren voor je leerlingen of studenten. De acties die ernaast staan zijn voor de leraren en dragen bij aan het bereiken van het doel. Voor organisatorische zaken (organiseren van open dagen/ stages/ excursies/ enz. gebruik je een apart organisatorisch bord (scrum).

Het werken met bordsessies van 15 minuten met behulp van een verbeterbord is prettig en effectief, maar als je het onderwijs wil verbeteren voor je leerlingen kun je in 15 minuten per week natuurlijk niet veel bereiken. Daarom is het belangrijk dat je na de wekelijkse bordsessie ook tijd maakt voor een gezamenlijke werksessie. Tijdens die werksessies werk je met collega’s aan de acties die je gaat inzetten om te zorgen dat jullie je doel gaan bereiken. Vaak zal dat bijvoorbeeld het ontwikkelen van een opdracht of werkvorm zijn of van een les(onderdeel) dat je morgen gaat uitvoeren. Na de werksessie van een uur check je weer gezamenlijk uit en heb je dus de mogelijkheid om materialen of tips te delen.

We hopen dat dit je helpt om op een andere manier naar leerKRACHT te kijken. We vertrouwen op de kracht van leraren. We ondersteunen jullie bij ‘elke dag samen een beetje beter’, zodat deze manier van werken een duurzame cultuur wordt in jullie school. Voor de leerlingen, zodat zij nog beter onderwijs krijgen en met nog meer plezier naar school gaan!