Gerelateerd artikel
Afstandsonderwijs
Bij afstandsonderwijs zijn leerlingen en leraar niet fysiek bij elkaar aanwezig. Het onderwijs vindt vaak plaats via een tool voor videoconferentie zoals Teams of Zoom, eventueel in combinatie met elektronische leeromgeving waarin leermateriaal ontsloten wordt.
Als je online lesgeeft, vergt dat veel van jou en jouw leerlingen. Hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat je verbinding houdt met je leerlingen en dat ze gemotiveerd blijven? Er is gelukkig steeds meer bekend over wat wel en niet werkt bij afstandsonderwijs. Als je deze kennis gebruikt én daarbij ook nog samenwerkt met een collega, dan verhoog je de kwaliteit van jullie online lessen. In deze blog lichten we toe hoe je dat doet.
Lesgeven via een beeldscherm is anders dan fysiek in een klas. Wat overeind blijft, is dat je in beide situaties nadenkt over hoe je de lesstof het beste kunt overbrengen zodat het beklijft. Soms blijkt iets wat je in een fysieke les toepast ook heel goed in een online les te kunnen, of zelfs nog beter. Bijvoorbeeld leerlingen in een paar steekwoorden op laten schrijven wat de kern is van jouw uitleg, kan online heel goed in de chat. En omdat alle leerlingen de chat kunnen meelezen, is het gelijk een handige samenvatting. Kortom, online lesgeven is anders, biedt extra mogelijkheden maar ook beperkingen. De belangrijkste les is: kopieer niet 1 op 1 je fysieke les naar een online les. Bij een online les moet de leerling, nog meer dan in een klaslokaal, erbij ‘getrokken’ en ‘betrokken’ worden. Om dit te leren of er nog beter in te worden, kun je onderstaande drie stappen volgen.
1. Kijk wat bewezen werkt
In eerste instantie werd het onderwijs overvallen door de verplichte overstap naar afstandsonderwijs. Door schade en schande hebben we geleerd. Kennisnet heeft op basis van onderzoek deze geleerde lessen op een rijtje gezet. Daarmee kun je kennis tot je nemen over wat effectief afstandsonderwijs is, aan de hand van 9 thema’s. We pakken er 3 thema’s uit waar je als leraar zelf invloed op hebt en geven bij deze thema’s een aantal tips:
Motiveren van leerlingen
Vermijd lessen met alleen instructie en zenden, maar zorg voor actieve online lessen en sluit aan bij de kennisbehoeften van de leerlingen. Dat kan onder andere via samenwerkend leren. Bijvoorbeeld via break-out rooms of via samenwerkingsopdrachten die de leerlingen in hun eigen tijd als huiswerk met elkaar kunnen doen. Samenwerken zorgt ook weer voor sociale cohesie, een belangrijk thema in deze tijd. Bij motivatie hoort ook heel duidelijk structuur: Wat kunnen de leerlingen wanneer verwachten? Wanneer krijgen ze feedback op hun werk, hoe en wanneer communiceer je met ze?
Welbevinden van leerlingen
Om te zorgen dat leerlingen aangehaakt blijven bij school, is het mentale welzijn heel belangrijk. Die hierboven genoemde structuur kan daar een rol in spelen. Plan een vaste dag- of weekstart met je (mentor)klas bijvoorbeeld. Maar benader leerlingen ook actief één op één om individuele behoeftes op te halen.
Toetsen en evalueren
Online lesgeven biedt prachtige kansen om formatief evalueren toe te passen. Door bijvoorbeeld een checkvraag aan het begin, midden of eind van de les te stellen met behulp van tools zoals mentimeter of kahoot of gewoon in de chat. Vaak kan het makkelijker dan je denkt en is technische kennis niet noodzakelijk: leerlingen kunnen ook op een post-it het antwoord schrijven en deze op jouw ‘commando’ voor de camera tonen.
Op de website van leraar24.nl vind je een handig overzicht van websites met tips en trucs ten aanzien van online lesgeven. Het varieert van tips uit de praktijk tot onderbouwde didactische handreikingen. Ook de website https://www.lesopafstand.nl/ is een heel handig vertrekpunt.
2. Gezamenlijk lesontwerp
Met de informatie van stap 1 in je achterhoofd, kun je aan de slag met het vormgeven van je online les(sen). Doe dit regelmatig samen met een collega, de ervaring leert dat dit heel veel oplevert. Je spreekt in tweetallen af – fysiek of online – en denkt samen na over een les of lessituatie die één van jullie heeft. De ander denkt mee. Bijvoorbeeld over ‘hoe voorkom je weer die zwarte schermpjes?’, ‘hoe wissel je voldoende af, zodat leerlingen betrokken blijven?’ of ‘hoe check je aan het eind van de les wat de leerlingen hebben geleerd?’. Een handig hulpmiddel hierbij is om te werken met bouwstenen aan de hand waarvan je elke les kunt opbouwen: Leerdoel(en), Activiteiten (wat gaan leerlingen doen), Check (hoe controleer je of het leerdoel behaald is) en Als-Dan (wat doe je als leerdoel niet behaald wordt).
3. Lesbezoek
Als je samen hebt nagedacht over de invulling van een online les, kijk dan ook bij elkaar hoe dat in de praktijk uitpakt. Dat is eigenlijk heel makkelijk. Geef je online les dan kan je collega, net als een leerling, inloggen en (een deel van) de les meekijken. Wees er vooral open over naar de leerlingen toe: jullie willen als leraren ook leren, daarom kijken jullie met elkaar mee. Later op de dag spreek je weer in persoon of online af om de les na te bespreken: Wat gebeurde er? Wat was het effect op de leerlingen? Wat kan de volgende keer nog beter?
Zoals we het hierboven beschreven, werk je samen met een collega om je online lessen steeds beter te maken. Natuurlijk is het aan te raden om jullie geleerde lessen ook te delen met andere collega’s. Dit gebeurt meestal niet vanzelf, dus het helpt als jullie dit vast inplannen in jullie teamoverleggen.
Meer informatie
Geleerde lessen uit onderzoek over afstandsonderwijs: weten wat werkt
Ondanks dat het onderwijs door de coronacrisis werd overvallen door een verplichte overstap naar afstandsonderwijs hebben scholen veel geleerd over wat effectief afstandsonderwijs is en wat ervoor nodig is om ook in de toekomst online en offline onderwijs te blijven combineren. Op basis van 9 onderwerpen hebben we deze geleerde lessen uit onderzoek over afstandsonderwijs op een rij gezet.
Hybride onderwijs en onderwijs op afstand in het po en vo
Alle kennis en ondersteuning die je nodig hebt rond bijvoorbeeld het streamen van lessen, het geven van instructies op afstand, het gebruik van (digitaal) lesmateriaal en het online communiceren met collega’s, leerlingen en ouders.
Tips en tools voor onderwijs op afstand
Veel leraren hebben het afgelopen schooljaar door de coronamaatregelen onderwijs op afstand aangeboden. Over en weer delen leraren informatie en ervaringen op social media. De beste blogs, tools, tips en stappenplannen vind je in dit artikel.
Verwante onderwerpen
Flipping the classroom
Activerende werkvormen
Collegiale consultatie
Collegiale visitatie
